Ջավախքը յուրօրինակ շրջան է, որը կարող է գրավել զբոսաշրջիկներին իր բնության գեղեցկությամբ, հարուստ պատմությամբ և մշակութային ժառանգությամբ: Երկար տարիներ խոսվում է, որ Ջավախքում զբոսաշրջության զարգացման հետ մեկտեղ զբաղվածության մակարդակը կբարձրանա, և գուցե շատերը ստիպված չլինեն մեկնել արտագնա աշխատանքի։ Jnews-ը շրջանի զբոսաշրջային ներուժի և գործազրկության խնդրի լուծման ուղիների մասին զրուցել է «Ապագայի կորպուս» հասարակական կազմակերպության նախագահ և «40 աղբյուրների տուր» ընկերության սեփականատեր Վաղարշակ Շահբեկյանի հետ։
Ինչպե՞ս կարող է զբոսաշրջությունը Ջավախքի բնակիչների համար դառնալ եկամտի աղբյուր։
-Դա պահանջում է ներդրում և ցանկություն ինչպես պետական հատվածի, այնպես էլ մասնավոր ու հասարակական հատվածի կողմից։ Սա համատեղ աշխատանք է.
• Պետական հատվածը պետք է աշխատի ենթակառուցվածքների բարելավման ուղղությամբ։
• Հասարակական հատվածը կարող է աշխատանքներ իրականացնել շրջանի գրավչությունը բարելավելու ուղղությամբ։
• Իսկ մասնավոր հատվածը, կոնկրետ աշխատելով թե՛ պետական, թե՛ հասարակական հատվածի հետ, ճիշտ մշակել երթուղիները, թե ինչ տեսարժան վայրեր կան, հուշարձաններ, և դրանում մունիցիպալ իշխանությունները պետք է օգնեն։
Այս ամենը պետք է համատեղել։ Նախ, դեռ կան սահմանափակումներ. Օրինակ, GNTA-ն (Georgia National Tourism Agency)՝ Վրաստանի զբոսաշրջության զարգացման գործակալությունը, ինչպես նաև պետական հատվածը պետք է հետաքրքրված լինի մեր շրջանով, որպես տեսարժան վայրերից մեկը, որպես Վրաստանի հարավային դարպաս, որտեղից սկսվեց ամբողջ պատմությունը: Եթե վերցնենք Թամարա թագուհու գահակալության պատմությունը և դրանից առաջ։ Եթե վերցնենք այս բոլոր ուղղությունները, ապա ամեն ինչ սկսվել է Ջավախքից։ Այո, դա ուղղակիորեն կապված է, ասենք, Վարձիայի նման համալիրի հետ։ Ինչ հուշարձաններ ու պատմական վայրեր կան, դրանք նույնպես ուղղակիորեն կապված են Վարձիայի հետ։ Ուստի կարծում եմ, որ առանց Ջավախքի ընդգրկման Վրաստանի ընդհանուր զբոսաշրջային համակարգում այն լիարժեք չէ։
Բացել այս բոլոր երթուղիները, ցուցադրել դրանց գրավչությունը և ներառել դրանք ազգային գործակալության ընդհանուր համակարգում:
Ինչպե՞ս կարող է զբոսաշրջությունը գրավիչ դառնալ տեղական բիզնեսի համար:
— Դուք գիտե՞ք, եթե խոսենք խոհարարական տուրերի մասին, մեր սննդի բոլոր հարմարությունները կարող են ներառվել դրանց մեջ։ Բայց դրա համար անհրաժեշտ է հատուկ ուսուցում անցկացնել։ Հաճախ նման օբյեկտների աշխատակիցները չեն ցանկանում սպասարկել արշավային զբոսաշրջությունը, քանի որ չունեն զբոսաշրջիկների համար սննդի կազմակերպման բավարար փորձ։ Նրանք ունեն իրենց հատուկ սննդակարգը։ Եթե ուսուցում տրամադրել և վերապատրաստել նրանց, որպեսզի նրանք կարողանան առաջարկել համապարփակ արշավային ապրանքներ: Օրինակ, օգտագործել սննդի հատուկ փակ փաթեթավորում: Այդ ժամանակ նրանք ավելի լավ կհասկանան բիզնեսը, և այն ավելի շահավետ կլինի տեղական սննդի ձեռնարկությունների համար։ Հարկ է նշել նաև, որ նրանք, ովքեր ծառայություններ են մատուցում արշավների համար՝ թրեքինգ և հայքինգ, կարող են առաջարկել սննդի հատուկ տեսակներ։ Կան նաև այլ ոլորտներ, ինչպիսիք են սպորտային տուրիզմը և հեծանվային շրջագայությունները, որտեղ նույնպես կարող են առաջարկներ մշակվել: Կարծում եմ, որ դա կարող է հետաքրքրել նրանց, բայց դա իսկապես պահանջում է հատուկ թրեյնինգներ:
Ի՞նչ մասնագետներ են պակասում տեղում զբոսաշրջության զարգացման համար։ Ի՞նչ ներուժ ունի Ջավախքն այն մարդկանց հարցում, ովքեր կարող են զբաղվել զբոսաշրջային ծառայություններով։
-Գլխավոր խնդիրը ուղեվարներն են։ Ունենք ուղեվարների պակաս: Նրանք պետք է հատուկ վերապատրաստում անցնեն, ինչպես նաև բժշկական ոլորտներում վերապատրաստումներ անցնեն՝ առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու համար: Դա անելու համար նրանք պետք է պաշտոնապես հավաստվեն, որ իրավունք ունենան իրականացնել իրենց աշխատանքը որպես ուղեվար, որպես էքսկուրսավար: Բայց այնտեղ կան տարբեր տեսակի ուղեվարներ: Պարզապես էկոտուրիզմի, թրեքինգի, հայքինգի վերաբերյալ նրանք հատուկ թրեյնինգ են անցկացնում, թե ինչպես, օրինակ, ճամբար բացել, որտեղ կարելի է դա անել, ինչպես վրանները դնել և մնացած ամեն ինչ: Ինչ երթուղի է, ինչպես վարալ, դժվարության մակարդակը: Այս ամենը պետք է ամբողջությամբ նկարագրվի երթուղում, որը տեղադրվելու է զբոսաշրջությամբ զբաղվող ընկերության կայքում։
Բայց մեկ այլ խնդիր էլ այն է, որ մենք իրական տուրիստական ընկերություն չունենք: Այստեղ նույնիսկ չեն տարբերում տուրիստական ընկերությունն ու տուրօպերատորը։ Եվ նաև հանրային հատվածը, որը պետք է աշխատի բարելավել և բարձրացնել լեգենդներով տարածաշրջանի գրավչության մակարդակը։ Զբոսաշրջության զարգացման համար պրոֆեսիոնալ վարորդներ են պետք: Ասենք՝ օֆֆռոուդ ակումբ ունենք։ Նրանք նույնպես կարող են ներառվել այս ծրագրում և կազմակերպել ջիպ տուրեր։ Կան մարզիկներ, որոնք, օրինակ, կարող են զբաղվել հեծանվով: Ի դեպ, նրանք էլ ունեն իրենց երթուղիները։ Կան լեռնային հեծանվային տուրեր, կան նաև մայրուղիներով տուրեր: Մենք կարող էինք ունենալ նաև մոտոցիկլետային ակումբներ, նրանք նույնպես ունեն իրենց ուղղությունները։ Հետաքրքիրն այն է, որ մարդիկ, ովքեր ցանկանում են աշխատել այս ուղղություններով, պետք է վերապատրաստվեն, որպեսզի կարողանան քարտեզի վրա երթուղիներ գծել։ Անհրաժեշտ են նաև բլոգերները, ովքեր նույնպես կարող են ներգրավվել և ֆինանսավորվել այս ուղղությամբ՝ բարելավելու շրջանի գրավչությունը: Եվ, իհարկե, մեզ անհրաժեշտ են ընկերություններ, որոնք կպատրաստեն տուրեր և երթուղիներ։ Իսկ տուրօպերատորները կատարում են գործադիր առաջադրանքներ։
Ի՞նչն է մեզ խանգարում ունենալ այս ամենը։
-Մեզ առաջին հերթին իշխանության մոտեցումն է հարկավոր։ Անհրաժեշտ է, որ մունիցիպալիտետի բյուջեում զբոսաշրջության զարգացմանն ուղղված հատուկ կետ ներառվի։ Անհրաժեշտ է, որ այս ուղղությամբ ֆինանսներ հատկացվեն։ Եվ, կարծում եմ, նույնիսկ պետք է հիմնադրամ լինի, որպեսզի այն ընկերությունները, որոնք իրականում նախագիծ են ներկայացնում, ֆինանսավորվեն դրանով։ Վերջերս ինձ հրավիրեցին քաղաքապետարան, Ափնիայում և Գոգաշենում դիտահարթակ էին ուզում սարքել։ Այդ ժամանակ ես ասացի, որ միայն դիտահարթակը չի աշխատի, եթե դրան կցված չլինեն երթուղիներ: Եվ առաջարկեցի երթուղի դեպի Աբուլ կամ Շաորիի մեգալիթյան ամրոցները։ Բերդեր, որոնք մեր շրջանի, ոչ միայն Ախալքալաքի, այլև Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետների այցեքարտերից են։
Զբոսաշրջությունը կարո՞ղ է այլընտրանք լինել արտագնա աշխատանքին:
-Մեր բնակչության հիմնական մասը որպես շինարարական բրիգադներ գնում է արտագնա աշխատանքի։ Եթե ապագայում պետությունը ենթակառուցվածքային ծրագրեր մշակի, և այդ մարդիկ պետք լինեն այս ենթակառուցվածքների կառուցապատող ընկերություններում աշխատելու համար, այսինքն՝ եթե սրա լայն պատկերացումը լինի, ապա այս հատվածը, որը դիմում է աշխատանքային միգրացիայի, ապա նրանք կաշխատեն դրանցում։ Ուսանողները կարող են ներգրավվել որպես բլոգերներ, զբոսավարներ, որոշ ընկերությունների մենեջերներ կամ, օրինակ, որպես տուրօպերատորներ: Իհարկե, այլընտրանք կարող է լինել, մեծ շանսեր կան։ Բայց սա ռեսուրսներ է պահանջում։
Ո՞ր զբոսաշրջիկներին կարող է հետաքրքրել Ջավախքի ներուժը։
-Բալթյան երկրներից էին եկել, հենց իրենք էլ հետաքրքրված էին։ Բացի այդ, մեր տարածաշրջանը կարող է դառնալ զբոսաշրջության կենտրոն և ոչ միայն։ Մարզը գտնվում է Թուրքիայի և Հայաստանի հանգույցում։ Այսինքն՝ մեր տուրիստական ընկերությունները հսկայական հնարավորություն ունեն դառնալու ոչ տարանցիկ կենտրոն, այն է՝ զբոսաշրջիկները կարողանան մնալ առնվազն մինչև 5 օր։ Մետաքսի ճանապարհն անցնում էր Ջավախքով։ Մենք կարող ենք խոհարարական տուրեր կազմակերպել գյուղերում, որտեղ զբոսաշրջիկը կարող է տարբեր գյուղերում ճաշակել տարբեր ուտեստներ, քանի որ յուրաքանչյուր գյուղ ունի իր ավանդական ուտեստը, ամեն ուտեստ ունի իր համը և այս համը փոխվում է։ Սա գյուղացիներին հնարավորություն կտա բացել սեփական ընտանեկան հյուրանոցները, որտեղ զբոսաշրջիկները կարող են ծանոթանալ տեղական խոհանոցին, մնալ ու ապրել, տեսնել տեղի բնակչության կյանքը։ Ագրոտուրիզմը կարող է զարգանալ: Շատերը կարող են գալ, կարտոֆիլ հավաքել, մնալ գյուղում, ընտանեկան հյուրանոցում, հետո նույնիսկ դաշտերում աշխատել՝ հավաքել սեփական կարտոֆիլը։ Բազմաթիվ հնարավորություններ կան զբոսաշրջությունը զարգացնելու և զբոսաշրջությունը խոպանին այլընտրանք դարձնելու համար։
