Շեղումներ առնականության կամ կանացիության կարծրատիպային ընկալումից, որը որոշ դեպքերում խնդիր է դառնում նրանց համար, ովքեր չեն ընկալվում որպես այդպիսին, իսկ որոշ դեպքերում դառնում են պարզապես խոսակցության թեմա Ջավախքի նման փոքր գավառներում։ Ինչո՞վ է բացատրվում երեխաների սեռի «տարբեր» արտահայտությունը, դա պայմանավորված է դաստիարակությա՞մբ, թե՞ գենետիկայով: Ի՞նչ պետք է անեն ծնողները: Հասարակության այս հուզիչ ու արդի հարցերի շուրջ Jnews-ը զրուցել է հոգեբան Աննա Մինասյանի հետ։
– Ինչպե՞ս է զարգանում «տղամարդկային» վարքագիծը աղջիկների մոտ, կամ հակառակը, ի՞նչն է ավելի մեծ դեր խաղում՝ գենետիկան, դաստիարակությունը, հորմոնները…
Իրականում սա կապված չէ ո՛չ դաստիարակության, ո՛չ գենետիկայի հետ, հորմոնային է։ Սա հնարավոր չէ կանխել։ Դեռահասության շրջանում նախասիրություններ են ձևավորվում, դրա վրա ազդել հնարավոր չէ։ Եթե ուզում ես տար հոգեբանի մոտ, ուր ուզում ես տար։ Դա նրա կողմնորոշումն է: Այս բոլոր նրբությունները սրանից են բխում։ Ոմանք դուրս են գալիս, մյուսները՝ ոչ, պարզապես մնում են նուրբ տղաներ և առնական աղջիկներ։ Ուղղակի այդպիսի մարդիկ են և վերջ։ Կրթությունը բացարձակապես կապ չունի դրա հետ։ Երբ ասում են, որ աղջկան մանկության տարիներին մեքենա են գնել կամ տղան խաղացել է տիկնիկի հետ, և դա նպաստել է, դա ճիշտ չէ։
– Ի՞նչ անել, որ երեխան իրեն նվաստացած չզգա և բուլինգի չենթարկվի: Սովորաբար տարբերվող տղամարդկանց վրա ճնշումն ավելի մե է:
Երբ բուլինգի են ենթարկվում, այդ դեպքում, իհարկե, դաստիարակությունը նշանակություն ունի: Անկախ ամեն ինչից՝ ծնողը պետք է ընդունի իր երեխային այնպես ինչպիսին կա: Ախալքալաքում, օրինակ, շատերը հարազատների և նույնիսկ ծնողների կողմից ենթարկվում են բուլինգի: Այսինքն՝ նրանք սկսում են իրենց երեխաներին «խարազանել», որ աղջիկն իրեն տղայի նման է պահում, դու այսպիսին ես, այնպիսին ես: Հայրերը հաճախ երեխաներին ասում են «ղզիկ» և նմանատիպ այլ բաներ: Այդ պահից սկսվում է երեխայի կոպտությունը։ Նա սկսում է մերժել ինքն իրեն։ Չի ընդունում իրեն: Բայց ինքը ոչ մի կերպ չի կարողում փոխվել: Ոմանք իրենք իրենց ստիպում են, վերադաստիարակում են, բայց դա իրականում ավելի վատ է, քանի որ երեխան ինքն իրեն օտար է դառնում։ Այսինքն՝ նա սկսում է ձեւացնել, որ նա այնպիսին է, ինչպիսին իրականում չէ: Սկսում է ապրել դիմակի տակ, որպեսզի հասարակությունն իրեն ընկալի, որպեսզի հասարակությունը չմերժի նրան:
– Ի՞նչ պետք է անի ծնողը, որպեսզի երեխան իրեն ընկալի այնպիսին, ինչպիսին կա:
Եթե ծնողն ընդունում է իր երեխային այնպիսին, ինչպիսին կա, այսինքն՝ չի նվաստացնում երեխային, չի նսեմացնում, իսկ ինքնագնահատականը համարժեք է, այսինքն՝ ընդունում է իրեն այնպիսին, ինչպիսին կա։ Ես եմ և ինձ համար դա «լավ» է։ Անկախ հագուստից, ոճից, վարքագծից, երբ ծնողի վերաբերմունքը պարկեշտ է, երեխան հասկանում է, որ իրեն ընդունում են, այդ ժամանակ կունենա ինքնագնահատական։ Իսկ երբ նա ունի ինքնագնահատական, որքան էլ հասարակությունը փորձի ամաչեցնել նրան, նա չի վիրավորվի, նա իր «ես»-ի շուրջը սահմաններ կդնի։
– Հնարավո՞ր է այնպես անել, հասարակությունն ընդունի և չհալածի այն մարդկանց, ովքեր նման չեն իրենց, տարբերվում են ընդհանուրից:
Ամեն ինչ կախված է հասարակության կրթությունից, անհրաժեշտ է կրթել, դաստիարակել: Յուրաքանչյուր ծնող պետք է բացատրի իր երեխային: Օրինակ, հասարակությունը չի ընդունում մանկական ուղեղային կաթվածով, Դաունի համախտանիշով, աուտիզմով երեխաներին, նույն հարցն է առաջանում՝ ինչպե՞ս ընդունել ու ընկալել նրանց: Հասարակությունն իր կանոններն է սահմանել և ուզում է, որ բոլորն ապրեն այդ կանոններով, ով այդ կանոններից դուրս է, ուրեմն իրենցից չէ։ Նրանք չեն ընկալում տեսողության և լսողական խնդիրներ ունեցող երեխաներին: Ծաղրի առարկա են դառնում, դրա համար յուրաքանչյուր ծնող պետք է բացատրի, որ բացի տեսողներից, կան երեխաներ, ովքեր չեն տեսնում, երեխաներ կան, որոնք չեն լսում: Երբ երեխան նման երեխաներին տեսնում է հասարակության մեջ, սովորաբար ընկալում է: Ամեն ինչ նորից գալիս է ընտանիքից ու դաստիարակությունից։ Օրինակ. այն դպրոցում, որտեղ սովորում են երեխաները, կա մի երեխա, ով թույլ ախտորոշված աուտիզմ ունի: Որոշ ծնողներ ըմբոստանում են, թե ինչու այդ երեխան պետք է սովորի իրենց երեխաների հետ։ Այս երեխաները սկսում են թունավորել այդ երեխային, և այն ծնողները, ովքեր խոսում են իրենց երեխաների հետ՝ բացատրելով, որ այդ երեխան ագրեսիա ունի և ինքը պետք է պաշտպանվի, որ այդ երեխան իրեն հավասար է, որ նա հիվանդ չէ: Երեխաներից, ոմանք սկսում են դա ընդունել, այդ երեխան նրանց հետ ընկերանում է, շփվում, խաղում, իսկ նրան թունավորողների նկատմամբ դրսևորում է խիստ ընդգծված ագրեսիա։ Նա հարվածում է նրանց, կծում է և այլն:
