Վրաստանում քաղաքական ակտիվության, նոր կուսակցության, արտաքին քաղաքականության, Ռուսաստանի հետ զուգահեռների և այլնի մասին JNEWS-ը զրուցել է Վրաստանի ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների հիմնադրամի (Ռոնդելիի հիմնադրամ) ավագ գիտաշխատող, Միացյալ Թագավորությունում Վրաստանի նախկին դեսպան Գիորգի Բադրիձեի հետ։
Վրաստանում հաջորդ ընտրությունները կլինեն 2024 թվականին, արդյո՞ք քաղաքական ակտիվությունը կապված է ընտրությունների հետ։
– Ըստ հասարակական կարծիքի վերջին հարցումների՝ քաղաքական իրողությունները կարելի է բնութագրել որպես լճացած և նույնիսկ քննադատական։ Նույնիսկ ամենաբարձր աջակցությունը վայելող կուսակցությունը չի կարող պարծենալ շատ լավ արդյունքներով։ Նկատի ունեմ իշխող կուսակցությանը։ Դե իսկ ընդդիմությունը մասնատված է, և նրանցից ամենաուժեղը շատ ցածր աջակցություն ունի։ Այնպես որ, գոյություն ունեցող կուսակցությունների և հասարակական այլ քաղաքական խմբերի համար լիովին իմաստ ունի վերանայել իրավիճակը, փորձել մեկնարկ առնել հաջորդ ընտրություններին։
Դուք ասացիք, որ ո՛չ իշխող կուսակցությունը, ո՛չ ընդդիմությունը բնակչության կողմից քաղաքական հզոր աջակցություն չունեն, ինչո՞ւ է այդպես։
– Մեկ կոնկրետ պատճառ չկա։ Բազմաթիվ պատճառներից գլխավորն այն է, որ Վրաստանում ընդհանրապես շատ անբարենպաստ իրավիճակ է ժողովրդավարական համակարգի և բազմակարծության հետ կապված։ Մի կողմից՝ Վրաստանում վիճակն ավելի լավ է, քան ավտորիտար երկրներում, ընդդիմության և անկախ լրատվամիջոցների նկատմամբ նման ուղղակի ռեպրեսիաներ չկան, բայց իրականում կան ոտնձգություններ և շատ ուժեղ հետապնդումներ։ Վրաստանում չի մնացել որևիցե անկախ հեռուստաընկերություն, որը շատ լուրջ խնդիրներ չունենա ո՛չ հարկային, ո՛չ այլ ծառայությունների հետ։ «Մթավարի» հեռուստաալիքի տնօրենը կալանավայրում է գտնվում զավեշտալի մեղադրանքով: Այն մարդիկ, ովքեր Նիկա Գվարամիային դատապարտել են ծառայողական մեքենան անձնական նպատակներով օգտագործելու համար, նրանք բոլորը, առանց բացառության, ծառայողական մեքենաներն օգտագործում են հենց իսկ անձնական նպատակներով։
Սոզար Սուբարիի գլխավորած «Ժողովրդի ուժը» նոր քաղաքական շարժումը դա ընդդիմությո՞ւն է, կամ առհասարակ, ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում։
– Կարծում եմ, որ «Վրացական երազանքն» ուղղակի ծաղրում է մեր գործընկերներին՝ իր մասերից մեկը ներկայացնելով որպես իբր անկախ ու տարբերվող, ոչ քաղաքական խմբավորում։ Մի կողմից՝ ոչ ոք դրան չի հավատա, առավել եւս, որ այս ամբողջ թատերական ներկայացումը կորցնում է իր իմաստը։ Պատճառը, ըստ որի սկզբում ստեղծվեց քառյակը, իսկ հետո նրանց միացան «Վրացական երազանք»-ի ավելի շատ անդամներ, այն էր, որ նրանք ավելի ազատ խոսեն այն հարցերի շուրջ, ըստ որոնց իշխող կուսակցությունը պետք է պահպանի դիվանագիտական պատշաճությունը։ Սա իմաստ կունենար, եթե «Վրացական երազանքը»՝ նախագահից ընդհուպ մինչև որևէ այլ անդամ, չհարձակվեին Եվրամիության և ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչների վրա։
Բայց մյուս կողմից՝ սա, իհարկե, նախընտրական քայլ է՝ վրացական քաղաքականության ազգայնական, հակաարևմտյան թեւքում, աջ թևքում տեղ գրավելու համար, որտեղ մի քանի քաղաքական խմբեր արդեն իրենց բախտը փորձել են՝ անհաջող։ Մենք դրա փորձն ունենք, թե ինչպես սկսեց Նինո Բուրջանաձեի կուսակցությունը՝ փորձելով զբաղեցնել ռուսամետ աջակողմյան տեղ, առանց առանձնակի հաջողության։ Հետո հայտնվեց «Հայրենասերների դաշինքը»։ Եվ հետո մենք ստացանք «Ալտ-ինֆո» և, ինչպես արդեն վերանվանել ենք, «Պահպանողական շարժում»: Կարծում եմ, որ Իվանիշվիլին փորձում է 2024 թվականի ընտրություններում նույն թևքում տեղ զբաղեցնել։ Ստանալ թե՛ նրանց, թե՛ մյուսների ձայները։ Օրինակ, ծայրահեղ արմատական ազգայնականները դեռևս չկարողացան իրենց ձայնը տալ Երազանքին, որը, գոնե խոսքով, դեռևս դիրքավորվում էր որպես արևմտամետ քաղաքական ուժ։ Ես սա դիտարկում եմ որպես քաղաքական սպեկտրի երկու կողմում էլ Իվանիշվիլիի կողմից ձկնորսության փորձ:
«Ժողովրդի ուժ»-ի առաջնորդի բազմաթիվ հայտարարությունները հիշեցնում են ռուսական հռետորաբանություն, ի՞նչ է սպասվում հետո:
– Դա գալիս է Իվանիշվիլիի վերաբերմունքից, և սա իհարկե 100 տոկոսանոց ռուսական ճանապարհն է, որը տանում է դեպի օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը։ Եվ դրա պատճառն այն է, որ այն ժողովրդավարական բարեփոխումները, որոնք անհրաժեշտ են ԵՄ անդամակցության թեկնածուի կարգավիճակի համար, դրանք ուղղակիորեն և հիմնովին հակասում են օլիգարխիայի շահերին։ Ես նկատի ունեմ՝ որքան ժողովրդավարական ու արդար լինի քաղաքական համակարգը, ընտրական համակարգը։ Որքան դատարանները, օրինակ, անկախ լինեն, այնքան դրամական արտահայտմամբ ավելի դժվար ու թանկ, Իվանիշվիլիին կհաղթի հաջորդ ընտրություններում։
Ինչո՞ւ է Վրաստանում ընդդիմությունն այդքան թույլ: Ինչո՞ւ իշխող կուսակցությանն այլընտրանքային կուսակցություններ ի հայտ չեն գալիս:
– Վրաստանում ընդդիմությունը երևի երբեք այսքան թույլ չի եղել, բայց կարծում եմ, որ դրա համար պետք է մասամբ մեղադրել և իշխանություններին։ Դե իսկ, եթե համեմատեմ պուտինյան Ռուսաստանի պահվածքի հետ։ Օրինակ, երբ 22 տարի իշխանությունից հետո բոլորը տեսնում են, որ նա իրականում չի կարող Ռուսաստանը դարձնել ավելի բարեկեցիկ, ավելի հարուստ երկիր, չնայած նրան, որ Ռուսաստանը կարող է և պետք է լինի աշխարհի ամենահարուստ երկիրը։ Նա դա փոխհատուցում է արտաքին փոքրիկ հաղթական պատերազմներով։ Հետո պարզվեց, որ Ուկրաինայում նա հանդիպել է իսկական դիմակայության, ընդդիմության։ Եվ փոքր հաղթականի փոխարեն նա ստացավ մեծ արյունալի պատերազմ։ Վրաստանում մենք տեսնում ենք, որ կառավարական ամենամեծ ուժն ուղղված է ոչ թե բարեփոխումներին, ոչ թե Վրաստանի քաղաքացիների կյանքն ավելի արժանի դարձնելուն, այլ ընդդիմության դեմ պայքարին։ Հիմա, եթե այդ ջանքերի գոնե մի մասը, որ պետությունը ծախսում է ընդդիմության դեմ պայքարի, հսկողության, ամեն տեսակի քարոզչական արշավների և այլնի վրա, ծախսվեր այլ ուղղությամբ, մենք կլինեինք աշխարհի լավագույն երկիրը։ Բայց, ցավոք, Իվանիշվիլիին հաջողվեց հասնել նրան, որ ընդդիմությունը պառակտված է, նրա հիմնական կուսակցությունը թուլացած է, և հիմնադիրը բանտում է ու, հնարավոր է, նույնիսկ այնտեղ մահանում է։ Կուսակցության ներսում որոշակի բախումներ կան: Այո, սա լիովին չի արդարացնում ընդդիմադիր կուսակցություններին, բայց ուզում եմ ընդգծել, որ ընդդիմադիր կուսակցությունների գործունեությունն ընթանում է շատ բարդ պայմաններում։
Շատերը Նավալնիի և Սաակաշվիլիի միջև շա՞տ ընդհանրություններ են գտնում: Նրանք գիտակցաբար վերադարձան մի երկիր, որտեղ նրանց երաշխավորված սպասվում էր բանտ։
– Այո, երկուսն էլ վերադարձել են երկիր՝ իմանալով ռիսկերի մասին։ Նավալնիի դեպքում՝ նա բանտ էր գնում։ Կարծիք կա, որ Սաակաշվիլին որոշ պատրանքներ ուներ, թե իր վերադարձից հետո ինչ գործընթացներ էին լինելու այստեղ, բայց որ չէր կարողացել գիտակցել այն ռիսկը, որ իրեն բռնելու էին ու բանտարկելու, չէր կարող։ Այսպիսով, այո, կան որոշ նմանություններ, բայց կան նաև մեծ տարբերություններ: Ցավոք սրտի, ողբերգություն է, որ Վրաստանում քաղաքական իրավիճակը գնալով ավելի ու ավելի է նման համօրինակներ առաջացնում Ռուսաստանի և այլ ամբողջովին տոտալիտար երկրների հետ։ Սա իսկական ողբերգություն է, քանի որ ոչ վաղ անցյալում, ասպիրանտ երկրներից մինչև ԵՄ անդամակցություն, երբ Վրաստանը համակարգված առաջատար էր, այժմ Վրաստանը լրջորեն հետ է մնում Ուկրաինայից և Մոլդովայից, իսկ հեռանկարներն այնքան էլ պայծառ չեն։
