«Transparency International Georgia»-ն ուսումնասիրել է 2021 թվականի օգոստոսի 2-ից սեպտեմբերի 12-ը մունիցիպալ ընտրարշավների ֆինանսավորման հարցը: Զեկույցի համար ընտրվել են 13 ընտրական սուբյեկտներ, որոնք կամ պետական ֆինանսավորում են ստանում, կամ տարվա ընթացքում առնվազն 100 000 լարիի հանգանակություն են ստացել: Զեկույցի եզրակացությունները հիմնականում հիմնված են այդ ընտրական սուբյեկտների ներկայացրած ֆինանսական հայտարարագրերի վերլուծության վրա:
Ըստ TI-ի՝ իշխող «Վրացական երազանք – ժողովրդավարական Վրաստան» կուսակցությանը բաժին է ընկել բոլոր ընտրական սուբյեկտների (որոնցից յուրաքանչյուրը կազմել է մոտ 11-12 մլն. լարի) ընդհանուր եկամուտների և ծախսերի 70%-ը:
Ընդհանուր եկամուտների և ծախսերի առումով «Վրացական երազանքի» ֆինանսավորումը գրեթե 2,5 անգամ գերազանցում է մյուս 12 կուսակցությունների ֆինանսավորումը միասին վերցրած:
Ըստ կազմակերպության, այդ ցուցանիշները «վկայում են կուսակցությունների միջև ֆինանսների չափազանց անհավասար բաշխման մասին», ինչը վնաս է հասցնում ընտրական միջավայրին:
Երկրորդ տեղը զբաղեցնում է «Միասնական ազգային շարժումը»՝ 774 721 լարի, իսկ երրորդը՝ Գիորգի Գախարիայի «Հանուն Վրաստանի» կուսակցությունը՝ 758 701 լարի:
13 ընտրական սուբյեկտներից հաշվետու ժամանակահատվածում հանգանակություն են ստացել միայն ութը, որոնցից վերը նշված երեք կուսակցություններն են գլխավորում այս ցուցակը.
«Վրացական երազանք»՝ 7 837 030 լարի (բոլոր հանգանակությունների 84%-ը),
«Գախարիա. Հանուն Վրաստանի»՝ 757 811 լարի,
«Միասնական ազգային շարժում»՝ 543 182 լարի:
Միայն «Եվրոպական Վրաստանը» 500 հազար լարիի չափով բանկային վարկ է վերցրել հաշվետու ժամանակահատվածում՝ 12 ամիս ժամկետով, «Liberty Bank»-ից՝ տարեկան 14 տոկոսով:
Միևնույն ժամանակ, ընտրական սուբյեկտների ստացած ընդհանուր եկամտի միայն 17%-ն է ստացվել պետական ֆինանսավորումից, իսկ մնացածը՝ մասնավոր ֆինանսավորումից (հանգանակություններ և բանկային վարկեր):
Կառավարության ֆինանսավորման համեմատաբար փոքր մասնաբաժինը պայմանավորված էր նրանով, որ հաշվետու ժամանակաշրջանը երկու ամսից պակաս էր, և իրավասու կողմերն ամեն ամիս ստանում էին կառավարության ամենամյա ֆինանսավորման հավասար մասնաբաժին: Ինչ վերաբերում է մասնավոր ֆինանսավորմանը, ապա այն հիմնականում կենտրոնացած էր ընտրությունների շրջանում:
Transparency International Georgia-ն նշում է, որ ինչպես մյուս տարիներին, այնպես էլ քաղաքական կոռուպցիայի ենթադրյալ միջադեպերը և դրանց համարժեք արձագանքի բացակայությունը դեռ կրկին արդիական են.
«Ինչպես պարզվեց, 2021 թվականին (հունվարի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 12-ը) իշխող կուսակցության դոնորների հետ կապ ունեցող ընկերությունները շահել են շուրջ 122,2 մլն լարի ընդհանուր պետական տենդերներ և պարզեցրել պետական գնումների պայմանագրերը 4,5 մլն լարիով: Սույն ժամանակահատվածում այս ընկերությունների հետ անմիջականորեն կամ անուղղակիորեն կապ ունեցող դոնորները «Վրացական երազանք-ժողովրդավարական Վրաստան»-ին հանգանակել են ավելի քան 2 միլիոն լարի»:
Անցած տարիների ընթացքում իշխող կուսակցության դոնորներից կազմավորվել են մի քանի խոշոր խմբեր, որոնք գրեթե բոլոր ընտրություններին մեծ գումարներ են հատկացրել «Վրացական երազանք-ժողովրդավարական Վրաստան»-ին: Բոլոր նման խմբերն ունեն մեկ ընդհանուր բնութագիր՝ նրանց անդամների մեծ մասը գումար է նվիրաբերում իշխող կուսակցությանը նույն օրը կամ 1-2 օրվա տարբերությամբ, ինչը կասկած է հարուցում, թե արդյոք նման հավաքական գործողությունը նախապես կազմակերպվե՞լ է որևէ մեկի կողմից և արդյո՞ք հանգանակությունները կատարվում են երրորդ կողմերի միջոցով: Երրորդ կողմի հանգանակություններն արգելված են Վրաստանի օրենսդրությամբ: 2021 թ.-ին նման խոշոր խմբերի կազմում դեռ կային անհատներ, որոնք առնչություն ունեին «Վրացական երազանք-ժողովրդավարական Վրաստան» կուսակցության հիմնադիր, նույն կուսակցության նախկին նախագահ և նախկին վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլիի հետ:
Օգոստոսին հաղորդվեց, որ Սամցխե-Ջավախքի ներկայացուցիչը, Պետական անվտանգության ծառայության և ֆինանսների նախարարության շրջանային ղեկավարները, իբր, հրահանգել են տեղի գործարարներին գումար հանգանակել իշխող կուսակցությանը: Ստուգման արդյունքում պարզվել է, որ օգոստոսի 2-ից 16-ը Սամցխե-Ջավախքի 87 ֆիզիկական և 5 իրավաբանական անձինք ընդհանուր առմամբ 714 000 լարի են հանգանակել իշխող կուսակցությանը:
Այդքան կարճ ժամանակում մեկ աշխարհագրական տարածքից կատարվող հանգանակության այս չափը բավականին անսովոր է և կարող է լինել անուղղակի ապացույց` տարածված տեղեկատվության իսկության համար:
Բացի այդ, սեպտեմբերի 4-ին «TV Pirveli»-ն եթեր է հեռարձակել մի ռեպորտաժ, որում լրագրողների հետ զրույցում հանգանակություն կատարած անձանցից ոմանք, ըստ էության, հաստատել են վերը նշված հանդիպումները և հանգամանքները: Մեր տեղեկություններով՝ դատախազությունն այս գործով հետաքննություն չի սկսել:
Ընտրական սուբյեկտների ամենամեծ ծախսերը բաժին են ընկել հետևյալ կատեգորիաներին. ա) գովազդ, բ) վարձակալության ծախսեր, գ) գրասենյակային ծախսեր և. դ) աշխատավարձեր: Գովազդային ծախսերը (6,7 մլն լարի) զգալի մասնաբաժին են կազմել (61%) ընտրական սուբյեկտների ընդհանուր ծախսերում:
Հաշվետու ժամանակահատվածում Պետական աուդիտի գրասենյակը չի հրապարակել նախընտրական քարոզարշավի վերահսկողության իր գործունեության մասին հաշվետվությունը, հետևաբար, հանրությունը տեղեկացված չէ այս հարցի շուրջ: Այնուամենայնիվ, TI Georgia-ն բացահայտել է մի քանի դեպքեր, որոնք պետք է գրավեին Պետական աուդիտի գրասենյակի ուշադրությունը:
Մասնավորապես, սեպտեմբերին Վրաստանի մի շարք քաղաքներում տեղադրվել էին գովազդային վահանակներ՝ ընդդեմ ընդդիմադիր կուսակցությունների առաջնորդների և երկու հեռուստաալիքների ներկայացուցիչների, ովքեր հետամուտ են խմբագրական քննադատական քաղաքականությանը: Գովազդային վահանակների վրա առակ է քարոզչություն որոշակի քաղաքական կուսակցությունների դեմ, և դրա վրա գումար է ծախսվել: Օրենքի համաձայն, հանգանակության կանոնները տարածվում են ներդրված դրամական ծախսերի և բացասական քարոզարշավի վրա նույնպես:
Օգոստոսին «Գիրչի»-ի առաջնորդներից մեկը հայտնեց, որ կուսակցությունը աճուրդում տեղամասային ընտրական հանձնաժողովներում տեղեր է վաճառել: Նման բաժնեմասից կուսակցության կողմից ստացած գումարը պետք է համարվի հանգանակություն, հետևաբար, Վրաստանի օրենսդրության համաձայն, այն ենթակա է հայտարարագրման: Այնուամենայնիվ, այս տարի կուսակցության հանգանակությունների մասին պաշտոնապես չի հայտարարվել: Սեպտեմբերին նույն կուսակցությունը գնել է ավելի քան 100 հազար դոլար արժողությամբ ավտոմեքենա: «Գիրչի»-ն երեքշաբաթյա ֆինանսական հաշվետվություններում չի նշել այս մեքենայի գնման գինը, ինչը օրենքի խախտում է»,- նշված է զեկույցում:
Առաջարկություններ.
Վերոնշյալի կապակցությամբ «Transparency International Georgia»-ն առաջարկություններով դիմել է Վրաստանի իշխանություններին.
Դատախազությունը պետք է սկսի հետաքննություն Սամցխե-Ջավախքում տեղի գործարարների վրա ճնշումների ենթադրյալ փաստերի առթիվ և պարզի, թե արդյո՞ք նման դեպքեր եղել են Վրաստանի այլ շրջաններում ևս:
Անհրաժեշտ է փոփոխել «Քաղաքացիների քաղաքական միավորումների մասին» Վրաստանի օրգանական օրենքը, որպեսզի քաղաքական կուսակցությունը չկորցնի պետական ֆինանսավորումը՝ անկախ այն բանից, թե նա օգտվում է խորհրդարանական մանդատից, թե՝ ոչ, քանի որ կուսակցության ֆինանսավորումը պետք է կախված լինի իր ընտրությունների արդյունքներից, այլ ոչ թե խորհրդարանական գործունեությունից:
Պետական աուդիտի գրասենյակը պետք է պարզի տարբեր քաղաքներում տեղադրված գովազդային վահանակների ֆինանսավորման աղբյուրը, որտեղ պատկերված են ընդդիմադիր կուսակցությունների առաջնորդներ և լրագրողներ, և համապատասխան միջոցներ ձեռնարկի օրենքի խախտման դեպքում:
Պետական աուդիտի գրասենյակը պետք է ուսումնասիրի «Գիրչի» կուսակցության հնարավոր չհայտարարագրված եկամուտներն ու ծախսերը և դրանց հաստատման դեպքում ձեռնարկի օրենքով նախատեսված միջոցառումներ:
