Վրաստանի ԶԼՄ-ները, ինչպես նաև ՀԿ-ները, երկու տարբերակ ունեն՝ պայմանավորված այսպես կոչված «Օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի» հետ, լուծարվել կամ գրանցվել որպես օտարերկրյա ուժի գործակալ։ Թեև, ըստ փորձագետների, օրենքը թույլ չի տա հանգիստ աշխատել այն պարագայում էլ, նույնիսկ եթե լրատվամիջոցները կամ ՀԿ-ները ինքնակամ գրանցվեն «Օտար ուժերի շահերը հետապնդող կազմակերպությունների» ռեգիստրում, քանի որ այս օրենքն ահռելի լիազորություններ է տալիս Արդարադատության նախարարությանը՝ ճնշել այն լրատվամիջոցներին, որոնք դուր չեն գալիս Վրաստանի կառավարությանը:
Ըստ մեդիա փորձագետ Զվիադ Քորիձեի, այս պահին գոյություն ունեն երեք տիպի կազմակերպություններ. առաջինը լրատվամիջոցներն են, որոնք ֆինանսավորվել են տեղական կամ կենտրոնական բյուջեից և չեն ընկնում օրենքի տակ. երկրորդը՝ ԶԼՄ-ները, որոնք կամայականորեն որոշում են գրանցվել որպես այսպես կոչված արտաքին ուժի գործակալներ. երրորդը ԶԼՄ-ները, որոնք որոշել են չգրանցվել և շատերի համար հսկայական տուգանքներ վճարել։
«Կան ԶԼՄ-ներ, որոնք հայտարարում են, որ ամեն դեպքում գրանցվելու են: Տրամաբանությունն այն է, որ եթե ես ինքնակամ չգրանցվեմ, ապա ինձ պարտադրաբար կգրանցվեմ, Արդարադատության նախարարությունը հոգ կտանի դրա մասին: Բայց այստեղ զուտ մտավոր խնդիր է՝ կամայականորեն հայտարարել, որ ես ուրիշի իշխանության գործակալն եմ։ Եվ ես կարծում եմ, որ այդ հրապարակումների, միջազգային աջակցություն ստացող լրատվամիջոցների շատ լրագրողներ և խմբագիրներ իրենց չեն համարում ինչ-որ մեկի ուժի գործակալներ։
Կան կազմակերպություններ, որոնք ասում են, որ ինքնակամ չեն գրանցվելու, և այնտեղ շատ դժվար պայքար է լինելու, քանի որ Արդարադատության նախարարությունը, որը զբաղվելու է նման կազմակերպությունների բացահայտմամբ, ստիպողաբար է գրանցելու նրանց։ Սրա համար յուրաքանչյուր կազմակերպություն ստիպված կլինի վճարել 25 000 լարի տուգանք»։
Զվիադ Քորիձեն ասում է, որ ճիշտ է, ինքնակամ գրանցվող կազմակերպությունները չեն վճարի 25 հազար լարի, բայց եթե Արդարադատության նախարարության սպային դուր չգա նրանց գրանցումը, և նա որոշի, որ գրանցման թերթիկը սխալ է կազմված, կարող է տուգանել նրանց 25 հազար լարիով։
«Այստեղ որևէ արդարացում չկա, որովհետև այդպես է կարծում Արդարադատության նախարարության կողմից նշանակված ոմն սպան: Եվ եթե նա ցանկանա՝ կտուգանի, իսկ եթե ոչ՝ չի տուգանի: Այսինքն՝ այս օրենքը կառավարությանը կտա անսահմանափակ իրավունքներ՝ ֆինանսական, հարկաբյուջետային ճնշում գործադրելու այն մարդկանց ու կազմակերպությունների վրա, որոնք իրեն դուր չեն գալիս և ցանկանում է փակել։ Որպեսզի նրանք չպատրաստեն սուր սյուժեներ կամ զբաղվեն հետաքննական լրագրությամբ:
Եթե նրանք գրանցվեն որպես օտար ուժերի գործակալ, չնայած դրան, նրանք կպատրաստեն սուր սյուժեներ: Նախ՝ դա շատ անհարմար կլինի, քանի որ իրենք իրենց գործակալներ կանվանեն, իսկ հետո կհետաքննեն կառավարության որոշ կոռուպցիոն սխեմաներ։ Բայց եթե, չնայած նրան, որ նրանք կշարունակեն իրենց լրագրողական, ազնիվ աշխատանքը, իշխանությունը կրկին լծակներ ունի, և իրենք ֆիսկալ կերպով կպատժեն։ Տուգանքը 25 հազար լարի է՝ առ այն, որ գրանցումը սխալ են կատարել, կամ հայտարարագիրը լրացվել է թերի կամ սխալ։ Այնտեղ կա նման դրույթ, որ սպան՝ Արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչը, իրավասու է դիմել յուրաքանչյուր անձի, ով աշխատում է լրատվամիջոցում, ով կապ ունի այս լրատվամիջոցի հետ, և ինչ-որ հարց տալ, և եթե այս սպան համարի այդ պատասխանը թերի, նրան չբավարարի դա, ապա նա կարող է պատժել այս անձին 5000 լարիով: Եթե նա գա և տուգանի 5000 լարիով, դա նշանակում է, որ դա այն ճնշումն է, որը պետք է լինի ԶԼՄ-ների վրա»,- ասում է Զվիադ Քորիձեն։
Ըստ փորձագետի՝ սա միայն մեկ բացատրություն ունի.
«Պետք է մի բան հասկանանք, թե ինչու է նման օրենքը մեր կառավարությունը պատճենում Ռուսաստանից: Այն կրկնօրինակվում է երկու պատճառով: Առաջին՝ այն ՀԿ-ների և ԶԼՄ-ների աշխատանքին խոչընդոտելն է, որոնք երկրում իրական դիտորդ են և ժողովրդավարության պաշտպաններն են։ Երկրորդ, որպեսզի մարդիկ, ովքեր ապագայում ցանկանում են դառնալ դիտորդ և աշխատել միջազգային և տեղական ՀԿ-ներում, կամ աշխատել որպես լրագրող, որպեսզի այդ մասնագիտությունն իրենց համար գրավիչ չլինի։ Որովհետև նրանք պետք է իմանան, որ եթե ընտրեն լրագրողի մասնագիտությունը, վաղը կդառնան օտար ուժի գործակալներ»,- ասում է Զվիադ Քորիձեն։
