Կրոնական տարբեր հարցերի շուրջ հասարակության մեջ տարածված են տարբեր կարծիքներ, որոնք հաճախ կարիք ունեն ճիշտ մեկնաբանության։ Շատերը նախընտրում են չգնալ եկեղեցի ասելով, որ իրենց հավատքն իրենց մեջ է, կամ հաճախ մարդիկ շարունակում են պահել ավանդույթներ, չհասկանալով դրանց նշանակությունը և հենց գիտելիքի պակասն ու տեղեկացված չլինելը մարդկանց գցում է մոլորության և կողմնակի ազդեցության տակ: Այս եւ այլ հարցերի շուրջ Jnews-ը զրուցել է Տեր Կիրակոս քահանա Սիմոնյանի հետ, ով ծառայում է Վիրահայոց թեմի Թբիլիսիի Սբ. Էջմիածին եկեղեցում:
Ինչպիսի՞ն է այսօր եկեղեցու դերը հայապահպանության գործում: Հայ եկեղեցին ինչով է տարբերվում ուղղափառ եկեղեցուց։
«Եթե մենք օրինակի համար վերցնենք ուղղափառ աշխարհը, ապա կասենք Վրաց ուղղափառ եկեղեցի, Ռուս ուղղափառ եկեղեցի, Հույն ուղղափառ եկեղեցի, բայց մեկ է, բոլորն էլ համարվում են ուղղափառ, խոսքի մեջ մենք նույնպես համարվում ենք ուղղափառ, բայց մենք ուղղափառ խմբի մեջ ենք համաշխարհային տերմինի մեջ, սակայն մենք կոչվում ենք Հայ առաքելական եկեղեցի, իսկ եթե վերցնում ենք նույն հասկացողությամբ կաթոլիկ եկեղեցին, այն նույնպես ազգային չէ: Օրինակ, եթե վրաց եկեղեցու քահանան կարող է պատարագել ռուս կամ հույն եկեղեցու խորանից, բայց հայ եկեղեցու քահանան դրա իրավունքը չունի։ Ինչպես, որ նրանք չունեն առաքելական եկեղեցու խորանից պատարագելու, որովհետև դավանանքը շեղված է և տարբեր, կա ընդհամենը 5 եկեղեցի, որոնք կարող են մեր խորանից հաղորդություն ստանալ, բայց և այնպես միայն Հայ առաքելական եկեղեցին է կոչվում հայ, քանի որ դա մասնավոր հայի հավատքն է: Այստեղից արդեն առանձնանում են որոշ վիճակներ, օրինակ՝ սրբության գաղափարի հասկացողությունն ավանդույթի մեջ, ընտանիք գաղափարն ավանդույթի մեջ, հայի սրբության գաղափարը հայ եկեղեցու խորքի մեջ և ամբողջը դիտարկվում է որպես առանձնահատուկ և ազգային հավատք, սա կարևոր է, որովհետև հայ եկեղեցին միակն է աշխարհում, որ առանձնանում է: Միակ ճիշտ տերմինը դա Հայ Առաքելական եկեղեցին է, որը դե ֆակտո պատկանում է ուղղափառ խմբին»:
Աղանդներ, ծագումը եւ դրանց նպատակը
«Թբիլիսիում այս պահին գործող երկու հայկական եկեղեցի կա, որոնք համարվում են կենտրոն և որոնցից սնուցվում են բոլոր հայ համայնքները։ Միանշանակ աղանդների մեջ հայ եկեղեցու ճշմարիտ դավանանքին մոտ կարելի է դիտարկել «Կյանքի խոսք» կամ «Հիսունական» աղանդը, ինչու՞, որովհետև այն նույնպես ունի ավետարանական իմաստ: Հիմա, եթե ընդհանրացնենք կլինի դա Եհովայի վկաներ, Կյանքի խոսք կամ այլ աղանդ, նախ և առաջ նշեմ, որ այս ամբողջ շեղված հավատքները չէին լինի, եթե չլիներ ի սկզբանե եկեղեցու բաժանումը 451 թվականին: Ժամանակի ընթացքում դրանց թիվն ավելացավ, նույնիսկ պետությունները թույլ տվեցին, որ եթե հավաքես 20 հետևորդ, ապա կարող ես ինչ-որ մի կառույցի հիմնադիր համարվել կամ այդ կառույցը մտնի օրենքի դաշտ: Այսինքն՝ եղավ մի իրավիճակ, երբ հավատքը սկսեց օգտագործվել ինչ-ինչ շահերի համար, օրինակ՝ մենք չենք կարող հասկանալ թե Կյանքի խոսքի նպատակը որն է, մենք ընդհամենը կարող ենք եզրակացնել, որ դա ինչ-որ աղբյուրից օրինական կերպով ստանում է աջակցություն, պաշտպանություն և աշխատում է ոչ թե Աստծո խոսքը կամ ճշմարտությունը քարոզելու, այլ որպեսզի թուլացնի հիմնական կառույցները։
Ինչու են մարդիկ ընկնում այդպիսի ազդեցության տակ, այստեղ պետք է նշեմ մի կարևոր փաստ. նրանք չունեն ոչ մի կարգ ու կանոն, երբ ուզեն և ուր ուզեն կարող են գնալ, հայ եկեղեցին որդեգրել է մի կարևոր առաքելություն, կա ամենայն հայոց կաթողիկոս, կա թեմի առաջնորդ և ամբողջը կարգավորված է։ Օրինակ, գիտենք եպիսկոպոսի անվան տակ ինչ կա, քահանայի կամ սարկավագի, բոլորն ունեն իրենց գործառույթները և այս ամենն աղանդների կողմից անընդունելի է: Միակ ճանապարհը, որ մարդ ճշմարիտ հավատքի մեջ լինի, դա իմացությունն է, երբ մարդ գալիս ու մտնում է եկեղեցի, եւ սկսում է կրթվել»:
Տեր Կիրակոսն անդրադարձավ նաև անչափ կարևոր մի խնդրի, որը լայն տարածում ունի և կարևոր է դրան ճիշտ մեկնաբանություն տալ, խոսքը Հայ Առաքելական եկեղեցուն ուղղափառ աշխարհի կողմից «միաբնակ (հուն՝ մոնոֆիզիտ)» կոչելն է:
«Ինչպես գիտենք Քրիստոսի մեջ կա երկու բնություն՝ աստվածային և մարդկային։ Չգիտես ինչու մեզ սկսեցին ներկայացնել որպես մոնոֆիզիտ, բայց սա խիստ դատապարտելի է և մեր աստվածաբանությունը, մեր ճշմարիտ դավանանքը հետևյալն է, որ մենք միաբնակ չենք: Քրիստոսի երկու բնությունը ճշմարտապես և անխափան կերպով, հավասարապես միախառնված են մեկ ընդհանուր բնության մեջ ու կարևոր է նշել, որ մենք երբևէ չենք առանձնացնում Քրիստոսի մարդկային ու աստվածային բնությունը։ Եթե պարզ լեզվով ասենք, ապա այն կոչվում է Քրիստոսի մարդաստվածային բնությունը»։
Այսպիսով, Հայ Առաքելական եկեղեցու դոգման այսպիսին է, որ Քրիստոսը մարդ և աստված էր մի բնության մեջ, այսինքն՝ երկու բնությունը խառնված մեկի մեջ և միևնույն ժամանակ գործող:
«Միաբնակության գաղափարը՝ տերմինը, որպես մոնոֆիզիտ օգտագործվել է զուտ մի բնություն նկարագրելու համար, այսինքն՝ Քրիստոս միայն աստված էր, բայց եթե Քրիստոս չմարդանար, ուրեմն մարդկային փրկագործությունը մեր հավատքի մեջ չէր իրականանա, և եթե լիներ միայն աստված և չմարդանար չքրտներ, արյուն չհոսեր, չքաղցեր ու չծարավեր հետևաբար մարդկային փրկություն չէր լինի և մեր հավատքի ամբողջ կառուցվածքը կքանդվեր։ Հետեւաբար, Քրիստոս միաժամանակ մարդ ու աստված եղավ, հրաշքներ գործելու ժամանակ մարդկայինը չլքեց նրան և միևնույն ժամանակ, երբ քաղցեց, ծարավեց արցունք իջավ նրանից, աստվածայինը չլքեց։ Այսպիսով, մենք ասում ենք, որ Քրիստոսից երբեք չեն բաժանվել և ոչ մի բնություն, և հայ եկեղեցին չի ընդունում միաբնակության այդ բանաձևը»:
Ի՞նչ տարածված սխալներ կան, որոնք և Ջավախքում եք նկատել և մայրաքաղաքում։
«Առաջին բանը, որը ինձ մեծ ցավ է պատճառում դա այն է, երբ մարդը չի տիրապետում իր հավատքին։ Մարդը հավատում է, բայց չգիտի ում կամ ինչին, և, երբ հարցնում ես ինչու ես այս կամ այն բանն անում, նա պատասխան չունի կամ պատասխանում է, որ դա սովորել է պապից կամ հորից և սերունդներով փոխանցում է, բայց թե ինչի՞ համար՝ պատասխան չունի: Ցավալի է նաև անտարբերությունը, երբ մարդը քո խոսքը չի հասկանում ու՞ր գա, չգիտի եկեղեցու արժեքը կամ մտածում է մոմ վառելով և Աստծուց ինչ-որ բան խնդրելով սահմանափակվում է հավատքը։ Մարդը մինչև չգիտակցի, որ եկեղեցին իր փրկության ճանապարհն է, նա եկեղեցին չի արժևորի»:
Իր խոսքն ավելի հասկանալի դարձնելու համար Տեր Կիրակոս քհն. Սիմոնյանը բերեց հետևյալ օրինակը:
«Եթե ես իմանամ, որ մի դեղ, որը խմելով չեմ մահանա, ապա այդ դեղից անընդհատ կառչած կլինեմ, նույն իրավիճակն է եկեղեցու դեպքում, բոլորը պետք է գիտակցեն եկեղեցու արժեքը և հասկանան, որ իրենց փրկությունը գալիս է այդտեղից»:
Եվ վերջում Տեր Կիրակոս քհն Սիմոնյանը մարդկանց սթափության կոչ է անում՝ ուշքի գալ եւ պարզապես ճշմարիտ հավատքը խորապես ուսումնասիրել՝ և սուրբ գրքով, և ավանդույթով, և հայրերից փոխանցվածով:
«Մենք մեր եկեղեցուց շեղվելու իրավունք չունենք»:
