Թուրքիայի նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունները պատմական են անվանում, քանի որ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի իշխանավարման 20 տարիների ընթացքում առաջին անգամ ընդդիմադիր թեկնածուն ավելին է ստանում, քան սպասվում էր։ Քվեաթերթիկների 99,01%-ի հաշվարկից հետո Էրդողանը հավաքում է ձայների 49,40%-ը։ Նրա հիմնական մրցակիցը Քեմալ Քըլըչդարօղլուն է՝ ընդդիմադիր վեց կուսակցությունների միավորման «Ազգային դաշինքի» թեկնածուն՝ 44,96%-ով: Jnews-ը քաղաքագետ Գելա Վասաձեի հետ զրուցել է Թուրքիայում ընտրությունների, նման արդյունքների պատճառների, այն մասին, թե Հարավային Կովկասի երկրների նկատմամբ արտաքին քաղաքականությունը կարո՞ղ է փոխվել և շատ այլ բաների մասին։
Թուրքիայում անցկացվել են նախագահական ընտրություններ, ինչպիսի՞ արդյունքներ են
– Արդյունքները հետաքրքիր էին։ Եթե նայենք, թե ինչպես են քվեարկել Թուրքիայի շրջանները, բավականին հետաքրքիր պատկեր է ստացվում։ Նախ, ավանդաբար հանրապետականների, այսինքն՝ Քեմալ Քըլըչդարօղլուի համար քվեարկել է առափնյա գոտին, այսինքն՝ արևմուտքը, այն է՝ միջերկրածովյան գոտին, և այն ընդլայնվել է մինչև Անթալիա և դրանից այն կողմ։ Ավանդաբար քրդական շրջանները քվեարկել են ընդդիմության թեկնածուի օգտին։ Հետաքրքիր է, որ ընդդիմադիր թեկնածուի օգտին քվեարկել են կենտրոնական շրջանների քաղաքները, ինչպիսին է Անկարան, ինչպես նաև երկրաշարժի գոտու շրջանների մի մասը։ Եվ բավականին հետաքրքիր է, Իգդիր նահանգը, որտեղ ընտրողների մեծամասնությունն ադրբեջանցիներ են, իսկ 35%-ը՝ քրդեր։ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն, այսինքն՝ ընդդիմությունը, ստացել է 62,5 տոկոս։ Կենտրոնական գոտին՝ Անատոլիայից մինչև Ստամբուլ, մնում է Էրդողանի տիրույթի տակ։ Հետաքրքիր է, որ չնայած համախմբմանը, կուսակցություններին չհաջողվեց հաղթել խորհրդարանական ընտրություններում։ Թուրքիան նախագահական երկիր է, գլխավորն իհարկե նախագահի պաշտոնն է։ Էրդողանի կուսակցությունը, կոալիցիայի մեջ լինելով այլ կուսակցությունների հետ, ստացել է ձայների մեծամասնությունը՝ 49,7%, սակայն չնչին տարբերությամբ՝ 46% ստացել է ընդդիմությունը։ Եթե վերցնենք ընդդիմությանը, ապա այն, ինչ ստացավ Քրդական կուսակցությունը (այն, որ այս կուսակցությունը կոչվում է Քրդական կուսակցություն, այնքան էլ ճիշտ չէ: Քրդական կուսակցությունը հիմնականում ձախակողմյան կուսակցություններ են, ձախակողմյան-լիբերալ կուսակցություններ), ահա նրանք ստացել են 10,5%: Այսպիսով, խորհրդարանը մնաց Էրդողանի կուսակցությանը, իսկ ինչ վերաբերում է նախագահական ընտրություններին, ապա կլինի երկրորդ փուլ։
Որքանո՞վ է իրատեսական ընդդիմության առաջնորդ Քեմալ Քըլըչդարօղլուի հաղթանակը երկրորդ փուլում։
– Շանսեր, իհարկե, կան, բայց ոչ ոք չգիտի, թե որքան բարձր են դրանք։ Իրականում ոչ ոք չգիտի, թե ինչ կլինի մինչև մայիսի 28-ը։ Շատ երկար ժամանակահատված է:
Էրդողանը միշտ բարձր վարկանիշ ու աջակցություն է ունեցել բնակչության կողմից, ի՞նչ է փոխվել
– Շատ բան է փոխվել, առաջին հերթին փոխվել է այն, որ Էրդողանը պայմանագիր է կնքել բնակչության հետ, որ «ամեն տարի դուք ավելի լավ եք ապրում, քան դրան նախորդող տարում»։ Գրեթե 20 տարի նրան հաջողվում էր շարքային քաղաքացիների կյանքն ավելի լավը դարձնել՝ սա ամենակարևորն էր։ Հետո եղավ տնտեսական ճգնաժամ՝ գրեթե համավարակի սկզբից՝ 2020 թվականից, և 3 տարի Թուրքիան չի կարողանում դուրս գալ տնտեսական ճգնաժամից։ Ուկրաինական պատերազմն անգամ չօգնեց դրան, և այն, որ Ռուսաստանը մեկուսացման մեջ հայտնվեց և սկսեց իր ռեսուրսները շատ էժան վաճառել Թուրքիային, այնուամենայնիվ, առանձնապես դա էլ չօգնեց։ Ուստի ես կասեմ, որ բնականաբար պատճառը զուտ տնտեսական է, և իհարկե երկրաշարժը, որտեղ պետությունը սկզբունքորեն չի կարող արդյունավետ լինել, քանի որ մասշտաբները հսկայական էին։ Բայց, միևնույն է, մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ բնակչությունը պետությունից, այնուամենայնիվ, ավելին է սպասում, քան պետությունը կարող է տալ։ Սա հասկանալի է, հատկապես, որ նման աղետ էր։ Բնականաբար, բոլորն անարդյունավետության մեջ մեղադրում են պետությանը։ Նման արդյունքի երկու պատճառները սրանք են:
Կարո՞ղ է Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը փոխվել, եթե Քըլըչդարօղլուն դառնա նախագահ
– Ընդհանուր առմամբ զարգացած երկրներին բնորոշ է, որ արտաքին քաղաքականությունը միշտ ունի ժառանգորդություն։ Ուստի չեմ կարծում, որ Քըլըչդարօղլուի քաղաքականությունը սկզբունքորեն կտարբերվի Էրդողանի քաղաքականությունից։ Հիմնարար տարբերություններ կլինեն Արևմուտքի հետ հարաբերություններում: Քըլըչդարօղլուն արդեն ասել է, որ «մենք կփորձենք անդամակցել ԵՄ-ին»։ Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա Քըլըչդարօղլուն նույն դիրքորոշումն ունի, ինչ Էրդողանը, այն է՝ առևտուր և նորմալ հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ՝ չնայած նրան, որ Ուկրաինան շարունակում է զենք ստանալ։ Քըլըչդարօղլուն չի պատրաստվում չեղարկել դա։
Իսկ Հարավային Կովկասի երկրների հետ կապված՝ կարո՞ղ է ինչ-որ բան փոխվել։
– Դժվար թե, քանի որ քաղաքականությունն արդեն ինստիտուցիոնալացված է։ Նա ավելի քիչ ակտիվ կլինի արտաքին քաղաքականության մեջ, եթե Էդողանը իր բոլոր հիմնական ռեսուրսները ծախսի Թուրքիայի ներքին գործերի վրա։
Ինչպիսի՞ն կլինեն տնտեսական կանխատեսումները, եթե նախագահական ընտրություններում հաղթի ընդդիմության առաջնորդը
– Նա նույնպես գործելու է Էրդողանի հետ նույն միջանցքում։ Այո՛, Էրդողանը իրավացի է, նա կողմնակից է ավելի քիչ կառավարության միջամտությանը։ Այո, Քըլըչդարօղլուն ձախակողմյան է, և նա ավելի շատ պետական միջամտության կողմնակից է լինելու: Բայց, մեծ հաշվով, կա հնարավորությունների մի միջանցք, որից, ինչպես արտաքին քաղաքականության դեպքում, շատ դժվար է դուրս գալ։ Կան համաշխարհային գործընթացներ, համաշխարհային տնտեսություն, կան բուն թուրքական տնտեսության օբյեկտիվ գործընթացներ։ Թե ինչ կլինի վաղը, մենք 100%-ով չգիտենք, ամեն ինչ կարող է պատահել։ Բայց այսօր, եթե ոչինչ չփոխվի, ապա Քըլըչդարօղլուն կհայտնվի նույն միջանցքում։ Այստեղ կարող է լինել միայն այն, որ եթե Քըլըչդարօղլուն կարողանա բարելավել հարաբերություններն Արևմուտքի հետ, սա կարևոր կետ է, որի վրա կուզենայի ուշադրություն հրավիրել, շատ հզոր աջակցություն կլինի Արևմուտքից։ Մաքուր ֆինանսական հաստատություններ և այլն։ Բայց, միևնույն ժամանակ, չմոռանանք, որ Արևմուտքի աջակցությունն անվերապահ չի լինելու, դա պայմանավորված է լինելու նրանով, որ «եթե մենք ձեզ տնտեսապես աջակցում ենք, ուրեմն հրաժարվեք Ռուսաստանից»։
Լուսանկարը՝ BBC-ի ռուսական ծառայությունից
