«Մասնակցային բյուջետավորում՝ հանուն քաղաքացիների շահերի», այսպես է կոչվում այն նախագիծը, որը Սամցխե-Ջավախեթիի մեդիա կենտրոնն արդեն երկրորդ տարին է իրականացնում NDI-ի աջակցությամբ։ 2021 թվականին ծրագրի թիրախային քաղաքապետարանը Նինոծմինդան էր, իսկ 2022 թվականին նախագծին միացավ նաև Բորժոմին։
Նախագծի երկրորդ տարին սկսվեց կարևոր նորություններով: 2022 թվականի մարտին NDI-ի աջակցությամբ Նինոծմինդայում բացվեց գրասենյակ, որը շարունակում է աշխատել Սամցխե-Ջավախեթիի երկու մունիցիպալիտետներում՝ հանուն բաց և հավասար հասարակության։
Ծրագրի հիմնական նպատակն է խթանել քաղաքացիների ներգրավվածությանը որոշումների կայացման և մոնիտորինգի գործընթացներում՝ ակտիվացնելով և ուժեղացնելով տեղական համայնքների թերներկայացված խմբերը՝ կանայք, տարեցներ և երիտասարդներ, Բորժոմիի և Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետներում:
Հանդիպում Նինոծմինդայի ինքնակառավարման հետ
Ապրիլի 8-ին Սամցխե-Ջավախեթիի Մեդիա Կենտրոնը ծրագրի շրջանակներում հանդիպում ունեցավ Նինոծմինդայի քաղաքապետարանի քաղաքապետի և քաղաքային խորհրդի ներկայացուցիչների հետ։ Մասնակիցներին ներկայացվել են կանանց, երիտասարդների և տարեցների կարիքները, որոնք ուսումնասիրվել են 2021թ.: Նրանք նաև տեղեկատվություն են տրամադրել քաղաքապետարանում այս տարվա ընթացքում իրականացվելիք աշխատանքների և առաջիկա անելիքների մասին։
Ներգրավման խմբերի ձևավորում
Բորժոմիում և Նինոծմինդայում ստեղծվել են ներգրավման խմբեր։ Նրանց հմտությունները, գիտելիքները բարձրացնելու և ամրապնդելու նպատակով երկու խմբերի անդամների համար անցկացվել են «Տեղական բյուջե, պլանավորում և առաջնահերթություններ» թեմայով դասընթացներ՝ երկու փուլով՝ մայիս և հուլիս ամիսներին։ Քննարկեցինք համայնքային բյուջեի ձևավորման և գործընթացում քաղաքացիների ներգրավվածության, խնդրին ուղղված շահերի պաշտպանության հարցեր: Այս թեմայով մասնակիցների հետ զրուցել է Վրաստանի հանրային կապերի ինստիտուտի (GIPA) դասախոս Նինո Լոլաձեն։
Կարիքների հետազոտություն Բորժոմիում
Մարտ-ապրիլ ամիսներին որակական ուսումնասիրություն է իրականացվել Բորժոմիի բարձրլեռնային գյուղերում բնակվող կանանց, երիտասարդների և ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների կարիքների ուսումնասիրության նպատակով ֆոկուս խմբի և խորը հարցազրույցի մեթոդների կիրառմամբ: Հետազոտության արդյունքում բացահայտվել են բոլոր երեք խմբերի և՛ հատուկ, և՛ ընդհանուր կարիքները: Բոլոր երեք ֆոկուս խմբերում զբաղվածության հնարավորությունների բացակայությունը ճանաչվել է որպես կարևոր մարտահրավեր, որը տեղացիներին ստիպում է լքել Բորժոմին և աշխատանք փնտրել Թբիլիսիում կամ արտերկրում:
Բարձրլեռնային գյուղերում ապրող երիտասարդության, կանանց և ազգային փոքրամասնությունների կարիքները բաշխվել են ըստ առաջնահերթությունների հետևյալ կերպ.
Կանանց մարտահրավերները.
1. Անօթևան կենդանիների թիվը քաղաքապետարանում:
2. Գյուղերի գազաֆիկացման խնդիր (Գազաֆիկացված են Դվիրի և Տաձրիս համայնքի 8 գյուղեր):
3. Միայնակ մայրերին կարգավիճակ տալու և աջակցության ծրագրեր ստանալու դժվարություն:
4. Գյուղատնտեսական տեխնիկայի բացակայություն գյուղերում:
5. Չհարմարեցված միջավայր հաշմանդամների համար:
6. Նորածինների մայրերի համար սոցիալական ծրագրերի բացակայություն (նորածինների արհեստական կերակրման և խնամքի միջոցների պակաս հասանելիություն):
7. Գյուղերում մանկապարտեզների անբավարար թիվը:
Երիտասարդների մարտահրավերները.
1. Զբաղվածության խթանման ծրագրերի բացակայություն (օրինակ՝ վճարովի մասնագիտական պրակտիկայի ծրագրի բացակայություն):
2. Հանգստյան օրերին գյուղերում և ծայրամասերում հասարակական տրանսպորտի սահմանափակ գրաֆիկ:
3. Երիտասարդական նախաձեռնություններին աջակցող մեխանիզմների բացակայություն:
4. Ճանաչողական ժամանցի վայրերի բացակայություն:
5. Ներքին անկազմակերպ ճանապարհներ:
6. Քաղաքում ավտոկայանատեղիների խնդիր:
Բորժոմիի բարձրլեռնային գյուղերում (Տաբածղուրի, Բալանտա, Մոլիտի, Չխարոլա) բնակվող ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչների մարտահրավերները.
1. Բժշկական ծառայություններ տեղում ստանալու դժվարություն:
2. Հողամասերի գրանցման հետ կապված դժվարություններ:
3. Անկազմակերպ ճանապարհային ենթակառուցվածքներ:
4. Ձմռանը ճանապարհների մաքրման սարքավորումների բացակայություն:
5. Մանկապարտեզի բացակայություն:
6. Խմելու ջրի սահմանափակ հասանելիություն:
7. Կոյուղու բացակայություն:
8. Այլ՝ աղբամանների բացակայություն, մաքրման խնդիրներ:
Բորժոմիում կարիքների առաջնահերթություն
Հետազոտության արդյունքում բացահայտված կարիքները առաջնահերթացնելու նպատակով հունիսի 20-ին Բորժոմիի փողոցներում և գյուղերում հանդիպեցինք բնակչությանը։ Հետազոտության արդյունքում բացահայտված կարիքներից տեղացիներն ընտրել են երեք ամենահրատապ ու կարևորագույն խնդիրները, որոնք իրենց լուծելու համար ամենաառաջնայինն էին։ Իր կարծիքն է հայտնել մոտ 300 քաղաքացի։
Հետազոտության արդյունքների ներկայացում
Հունիսի 23-ին Բորժոմին անցկացրել է բարձրլեռնային գյուղերում բնակվող կանանց, երիտասարդների և ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների կարիքների վերաբերյալ հետազոտության արդյունքների շնորհանդեսը։ Հրավիրված հյուրերին ներկայացվեցին հետազոտության արդյունքում բացահայտված մարտահրավերները: Քննարկում է ծավալվել այս խնդիրների լուծման ուղիների վերաբերյալ։
Հանդիպմանը մասնակցում էին Ամերիկյան Ազգային դեմոկրատական ինստիտուտի NDI ներկայացուցիչներ, տեղական ինքնակառավարման ղեկավարներ, խորհրդականներ, գենդերային խորհուրդ, կանանց սենյակ, քաղաքացիական հասարակություն, բիզնես, լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ և երիտասարդներ։
Ինչպես նշել է Բորժոմիի քաղաքապետ Օթար Արբոլիշվիլին.
«Գրեթե 90 տոկոսը համամիտ է մեր ունեցած տեղեկատվությանն ու այն մարտահրավերներին, որոնք կան մունիցիպալիտետներում։ Նման համագործակցությունը ողջունելի է։ Մենք փորձում ենք հնարավորինս համագործակցել Սամցխե-Ջավախեթիի մեդիա կենտրոնի հետ, և լավ կլինի, որ համատեղ պլանավորենք կանխարգելիչ միջոցառումներ, և այստեղ համատեղ գտնվեն լրացուցիչ ռեսուրսները, որոնք կլուծեն այդ մարտահրավերները»։
Հեռուստատեսային քննարկումներ տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ
Ծրագրի ընթացքում քննարկումներ են ծավալվել Բորժոմիի և Նինոծմինդայի տեղական իշխանությունների և ծրագրի թիրախային խմբերի ներկայացուցիչների միջև:
Մայիսի 13-ին հեռուստատեսային քննարկման ձևաչափով երիտասարդները Նինոծմինդայի քաղաքապետի հետ զրուցեցին մունիցիպալիտետում առկա հիմնական մարտահրավերների, որոշումների կայացման գործընթացում երիտասարդների ներգրավման խոչընդոտների, պրակտիկայի ծրագրերի բացակայության և երիտասարդների զբաղվածության խնդիրները: Անիվարդ Մոսոյանը պատասխանեց երիտասարդների հարցերին:
Բորժոմիի քաղաքապետ Օթար Արբոլիշվիլին հուլիսի 1-ին հանդիպել է երիտասարդներին։ Քննարկման ընթացքում քննարկվեցին իրականացված հետազոտության արդյունքները։
Դրանք են՝ երիտասարդական նախաձեռնություններին աջակցող մեխանիզմների բացակայություն, ճանաչողական տարածքների բացակայություն, զբաղվածության խթանման ծրագրերի բացակայություն (մասնագիտական պրակտիկա):
Հուլիսի 7-ին հանդիպում է տեղի ունեցել Տաբածղուրի համայնքի չորս գյուղերի բնակիչների հետ։ Վրաստանի խորհրդարանում Սամցխեի մեծամասնական պատգամավոր Անտոն Օբոլաշվիլին և Բորժոմիի քաղաքապետ Օթար Արբոլիշվիլին հանդիպել են տեղի բնակիչների հետ։
Քննարկման ընթացքում քննարկվել են Տաբածղուրիում տարիներ շարունակ բնակչությանը հուզող հիմնական խնդիրները։ Դրանք ներառում են՝ վատ ճանապարհային ենթակառուցվածքը, հողի գրանցման հետ կապված խնդիրները, առաջին բուժօգնության թերությունները, հասարակական տրանսպորտի գրաֆիկը և մանկապարտեզի բացակայությունը:
Պատգամավորը խոստացավ քննարկված հարցերով հետաքրքրել տեղացիներին ու բարձրաձայնել դրանք ամենաբարձր ամբիոնից, որպեսզի գյուղի բժշկի խնդիրը ժամանակին ու արդյունավետ լուծվի։
«Այդ թեմայով ուղիղ զրույց կունենամ նախարարի հետ, համապատասխանաբար բոլոր կառույցները կներգրավվեն, որպեսզի գործող բժիշկների ծառայություններն արդյունավետ լինեն։ Միևնույն ժամանակ, նրանք արդեն սկսել են աշխատանքը նախագծի վրա՝ գյուղական վայրերում երիտասարդ բժիշկների բաշխման ուղղությամբ, դրա մանրամասն բովանդակությունը ապագայում կլինի Առողջապահության նախարարության համար: Շտապ անհրաժեշտ է լուծել այս հարցը, ես ձեզ խոստանում եմ, որ ես կներգրավվեմ և մի քանի օրից անմիջապես կխոսեմ նախարարի հետ այս հարցի շուրջ»,- ասել է Օբոլաշվիլին։
Բնակչության մեկ այլ խնդիր է Բակուրիանիից գյուղեր տանող 30 կիլոմետրանոց վնասված ճանապարհը։ Այս ճանապարհն անցնելու համար պահանջվում է ավելի քան 2 ժամ։ Գյուղի վնասված ներքին ճանապարհներով դժվար է տեղաշարժվել: Ներքին ճանապարհները հաճախ չեն կարող մաքրվել հին տեխնիկայի պատճառով։
Խնդիր է նաև տրանսպորտը՝ շաբաթական 4 երթուղի դեպի քաղաքի կենտրոն։ Դրա շահագործումը կախված է ուղեւորների քանակից։ 2 մասնավոր միկրոավտոբուս գյուղին սպասարկում են իրենց միջոցներով։ Վարորդները քաղաքապետարանից խնդրել են սուբսիդավորել վառելիքը:
Հանդիպմանը Բորժոմիի քաղաքապետը վարորդներին ներկայացրել է որոշումը, ըստ որի՝ նրանց ամսական կսուբսիդավորվի 80 լիտր վառելիք։
Սեպտեմբերի 8-ին Նինոծմինդայում տեղի ունեցավ քննարկում ֆերմերների, հասարակական սեկտորի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Ֆերմերները խոսեցին իրենց խնդիրների մասին:
Հետազոտության ընթացքում բացահայտված խնդիրներից էր ապրանքների վաճառքը։ Ֆերմերները հիմնականում խոսում էին կարտոֆիլի վաճառքի մասին։
Հանդիպումներ երիտասարդների հետ
Ծրագրի ընթացքում՝ հուլիս ամսին, «Սամցխե-Ջավախեթիի մեդիա կենտրոնի» Բորժոմիի և Նինոծմինդայի գրասենյակներում կազմակերպվել են հանդիպումներ երիտասարդների հետ։ Ներգրավման խմբի անդամները քննարկել են այն նախաձեռնությունները, որոնք կցանկանային իրականացնել տեղական համայնքներում: Սա տեղական ինքնակառավարման մեջ երիտասարդների ներգրավվածության և այն մասին է, թե ինչպես կառավարությունը կարող է աջակցել երիտասարդական նախաձեռնություններին: Բորժոմիի և Նինոծմինդայի երիտասարդները քննարկել են հենց այս հարցը։
Հուլիսի 25-ին Նինոծմինդայի գրասենյակում երիտասարդների հետ հանդիպել են NDI-ի տնօրեն Ալան Գիլամին և ծրագրի ղեկավար Նինո Բոլկվաձեն։
«Շնորհակալ եմ ձեր ակտիվության և տեղում շատ լավ բաներ անելու համար ներգրավվածության համար», – երիտասարդներին դիմել է Ալան Գիլամը:
Ծրագրի արդյունքները
Տաբածղուրի համայնքում տեղի ունեցած խորհրդակցության ժամանակ երթուղայինների վարորդները ՏԻՄ-ից խնդրել են վառելիքի սուբսիդավորում: Վարորդները քննարկման ժամանակ խոստում են ստացել Բորժոմիի քաղաքապետից: Օգոստոսից վարորդների համար սուբսիդավորվում է ամսական 80-80 լիտր վառելիք։
Երթուղային տաքսիների վարորդների խոսքով՝ վառելիքի սուբսիդավորումն իրենց համար մեծ օգուտ է: Երթուղին ավարտելու համար տրանսպորտի տեղաշարժն այլևս կախված չէ ուղևորների քանակից։
«Մեզ խոստացան ու վառելիք տվեցին։ Մենք մեր հաշվին էինք գնում, բայց երբ մարդ կար: Վառելիք տալուց հետո պարտադիր դարձավ, որ շաբաթը մեկ երթուղային տաքսի աշխատի, երկուսի փոխարեն գոնե մեկը գնա, ուզում է 1, թե 2 ուղեւոր, էլի պիտի գնանք։ Նախկինում եթե հինգից պակաս ուղեւոր լիներ, չէինք հեռանա քանի որ ծախսը չէր փակում: Վառելիքը շատ թանկ էր, չկարողացավ ծածկել ու չեկանք։ Մեր գրպանից վառելանյութ էինք լցնում, վնասով էինք աշխատում»,- ասում է երթուղայիններից մեկի վարորդ Սպարտակ Ունանյանը։
Շահերի պաշտպանության շրջանակներում 2023 թվականից Նինոծմինդայի հաջողակ ուսանողները կստանան մունիցիպալ կրթաթոշակ։ Երիտասարդների նախաձեռնությունը հավանության է արժանացել: Երիտասարդների ակտիվ ներգրավվածությամբ և ինքնակառավարման հետ համագործակցությամբ։ Երիտասարդները ստորագրություններ հավաքեցին ու դիմեցին քաղաքապետարան՝ հարցը բյուջեում դիտարկելու համար։
«Մենք պետք է անպայման աջակցենք այն ուսանողներին, ովքեր իրենց ապագան կապում են մեր պետության զարգացման հետ։ Ուստի մենք մեծ ուրախությամբ ընդունեցինք երիտասարդների այս առաջարկը։ Քննարկեցինք մեր բյուջեն և հավանություն տվեցինք կրթաթոշակների վերաբերյալ երիտասարդական նախաձեռնությանը։ Այն աշակերտները, ովքեր ունեն A գնահատական՝ 91-100 միավոր, այսինքն՝ ամենաբարձր ակադեմիական գնահատականը, կարժանանան կրթաթոշակին»,- ասումէ Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետի մշակույթի, կրթության, սպորտի, երիտասարդության հարցերի բաժնի վարիչ Լևոն Վարդանյանը։
Ինչ վերաբերում է Բորժոմին, ապա քաղաքապետարանը 2023 թվականի բյուջեով նախատեսում է աջակցել և իրականացնել երիտասարդական նախաձեռնություններ։
Ծրագիրը շարունակվում է 2023 թվականին Բորժոմիում և Նինոծմինդայում։ Նշանակման խմբի անդամների և տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ ակտիվորեն կվերսկսվի աշխատանքը բնակչության համար կարևոր հարցերի շուրջ։ Շարունակվելու է նրանց խնդիրների պաշտպանությունը և այդ խնդիրների լուծման համատեղ որոնումը։
