Այսօր ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հնարավոր է հրաժարական տա՝ ինչպես նա այս մասին հայտնել էր հոկտեմբերի 2-ին:
Jnews-ը խոսեց քաղաքական վերլուծաբան Գելա Վասաձեի հետ՝ հրաժարականի պատճառների, Թավշյա հեղափոխության արդյունքների եւ Վրաստանի ու Հայաստանի հեղափոխությունների տարբերության մասին:
– Կարելի՞ է արդյոք Թավշյա հեղափոխությունը Հայաստանում համարել ավարտված:
– Հայաստանը խորհրդարանական հանրապետություն է, իսկ խորհրդարանում մեծամասնություն են հանդիսանում ոչ հեղափոխական ուժերը, իսկ եթե հակառակը, ապա համապատասխանաբար Հայաստանում հեղափոխությունը դեռ տեղի չի ունեցել: Այսինքն, մայիսի 8-ին Հայաստանում փոխվել է գործադիր իշխանությունը, բայց օրենսդիր իշխանությունը չի փոխվել: Ինչը խորհրդարանական հանրապետության համար ընդհանուր հաշվով հատկանշական է: Խորհրդարանական հանրապետությունում իշխանության գլխավոր առանցքը խորհրդարանում է գտնվում:
Ցանկացած հեղափոխություն ավարտվում է իշխանության լեգիտիմացմամբ: Եկեք վերցնենք դասական օրինակ, որը քաջ հայտնի է մեզ համար՝ Վարդերի հեղափոխությունը: Վարդերի հեղափոխությունը տեղի է ունեցել նոյեմբերի 23-ին` մուտք գործեցին խորհրդարան: Շեւարդնաձեն հրաժարական տվեց նոյեմբերի 24-ին, սակայն հետո իշխանության լեգիտիմացումը կատարվեց, այսինքն` հունվարի 5-ին կայացավ նախագահական ընտրությունները, իսկ մարտին խորհրդարանական ընտրություններն էին: Կարելի է ասել, որ Վարդերի հեղափոխության հեղափոխական ուժը լիովին լեգիտիմացվել է 2004 թ.-ի, մարտին: Հայաստանում այս գործընթացը հետաձգվեց բավական օբյեկտիվ պատճառներով:
– Ինչի՞ց պիտի սկսեր Փաշինյանը:
– Ինչ վերաբերում է առաջին դեպքին, հասկանալի է, որ Նիկոլ Փաշինյանը երբ եկավ իշխանության, եւ այն ամենը, ինչին մենք հետևում էինք այս ժամանակահատվածում, նրան պետք էր կառուցել իր ուժային իշխանական կառույցը: Հասկանալի է, որ գործադիր իշխանության կառույցում գրեթե բոլորը հին իշխանությունից էին: Սերժն ընդհանրապես նստած էր տոգորված: Հասարակության բոլոր մակարդակներում Սերժն ուներ իր արբանյակները եւ այն բավականաչափ լավ կազմակերպված կառույց էր, որը փլուզվեց այն հանգամանքով, որ երբ շատ ամուր կառույց է, այն սովորաբար չի փտում, այլ քանդվում է: Հետեւաբար, ժողովրդավարությունը կարեւոր է, ինչը թույլ է տալիս մեզ խուսափել նման կտրուկ անցումներից: Բայց ժողովրդավարություն չկար, եւ մենք ականատես եղանք, որ կառույցը պարզապես փլուզվեց: հետո Նիկոլին անհրաժեշտ էր փաստացիորեն ստեղծել նոր կառույց, որը, ի դեպ, չնայած այն բանին, որ ասում էին թերահավատները, որ նա հաջողության չի հասնի, նա հաջողության հասավ՝ և բավականին լավ: Նա հսկողության տակ առավ ամենակարեւորը, իրավապահ, ուժային կառույցները եւ սկզբունքորեն, բոլոր այն քայլերը, որոնք այժմ կոչվում են կաշառակերության դեմ պայքար, էլի ինչ-որ բանի վերաբերյալ, այս քայլերը, այս փուլում, բոլորը պետք է վերանայել, որպես իշխանության կառույցի սեփական կազմակերպություն եւ հին կառույցից մաքրելը: Դա ոչ լավ է, ոչ էլ վատ, պարզապես օբյեկտիվ իրականությունն է, որը կանգնած է ցանկացած իշխանության առջև, այդ թվում` Փաշինյանի, բայց այս ամենի տրամաբանական ավարտը, անշուշտ, արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն են: Այս դեպքում Փաշինյանին պետք է տրվի իր պարտականությունը, նա սպասեց Երեւանի ավագանու ընտրություններին, համոզվեց, որ նախկինի պես դեռեւս վայելում է ժողովրդի մեծ աջակցությունը: Իսկ նրա ժողովրդական աջակցությունը կապված է այն փաստի հետ, որ մարդիկ երկար ժամանակ սպասում էր փոփոխության եւ այնքան են ուզում որ ստացվի, որ Փաշինյանին, իհարկե, ժամանակ կտան, հատկապես, քանի որ լավ գիտեն, որ դեռևս նա չունի իշխանության ողջ տիրապետությունը:
– Արդյո՞ք բավական ժամանակ է անցել՝ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության մասին եզրակացություններ անելու համար:
– Այժմ հիմնական ինտրիգն այն է, ինչ տեղի էր ունեցել հոկտեմբերի 2-ին: Երբ ներկայիս խորհրդարանը փորձեց ինքնապահպանվել: Այսինքն, ամենադյուրին ելքը խորհրդարանի շենքն արգելափակելը եւ պարզապես այնտեղ պատգամավորների մուտքն արգելելն էր: Եվ հետո 2 շաբաթվա ընթացքում խորհրդարանը կդիտարկվեր լուծարված: Խորհրդարանը ընդունեց մի օրենք, ըստ որի, այս ճանապարհը արգելափակվում էր, քանի որ եթե որեւէ մեկը արգելափակում է խորհրդարանի շենքը, պատգամավորները հնարավորություն չունեն իրականացնելու իրենց լիազորությունները, ապա համապատասխանաբար նիստը հետաձգվում է, չի տապալվում: Դրանից հետո Փաշինյանը ցուցադրեց իր ուժը՝ իր կողմնակիցներին առաջնորդելով փողոց եւ նրանք պարզվեց բավականին շատ էին: Մոտ կես ժամում նա կարողացավ հավաքել 100,000-անոց հանրահավաք: Ի թիվս այլ բաների, եկեք ուշադրություն դարձնենք Գագիկ Ծառուկյանի կերպարանքին, ինչը շատ կարեւոր է, որը ես համարում եմ այս բոլոր իրադարձություններում առանցքային:
Հոկտեմբերի 2-ին խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ Ծառուկյանը Մոսկվայում էր, որտեղ նա խորհրդակցություններ էր անցկացնում: Անհրաժեշտ է լավ հասկանալ Հայաստանի ներկայիս խորհրդարանական իշխանության կառուցվածքը, դրանք գործարարներ են, որոնցից շատերի բիզնես կապ ունեն Ռուսաստանի հետ, հատկապես եթե խոսում ենք Բարգավաճ Հայաստանի կամ Ծառուկյանի մասին: Հետեւաբար, այն, ինչ այնտեղ ասվել էր Ծառուկյանին, շատ կարեւոր էր: Ծառուկյանը վերադառնում է Երեւան, եւ ինչ է նա անում, նա նախ հավաքում է «Բարգավաճ Հայաստանը» եւ ասում է, որ դուք սխալվել եք` չաջակցելով Փաշինյանին: Դրանից հետո եւս 15 հանրապետական պատգամավորներ հայտարարում են, որ իրենք աջակցում են Փաշինյանին եւ պատրաստ են արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին Հայաստանում: Սա շատ կարեւոր առանցքային պահ է:
Դուք կարծո՞ւմ եք, որ Ծառուկյանը Մոսկվայից ինչ-որ կարգադրություններ է ստացել:
– Ոչ կարգադրություններ: Սա չի նշանակում, որ Ծառուկյանին հրամայել են աջակցել Փաշինյանին, ոչ: Նա այս բոլոր գործընթացներին՝ պարզում էր ռուսական հասարակության վերնախավի տրամադրությունը, ռուսաստանաբնակ հայազգի գործարարների շրջանում: Բայց մեկ է պարզ է, որ Ռուսաստանում կա բավականին լուրջ սփյուռք եւ բավականին լուրջ մարդկանց շրջան, որոնք կարող են ազդել Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունների վրա: Կարծում եմ, որ այդ բոլոր խորհրդակցություններից հետո Ծառուկյանը եկավ իր եզրակացությանը:
Ընտրություններից հետո ի՞նչ զարգացում կարող ենք ակնկալել:
– Փաշինյանը պատրաստվում է հրաժարական տալ: Սահմանադրության համաձայն, անհրաժեշտ է, որ վարչապետն առաջադրվի, եւ այժմ կա փաստաբանների միջեւ վեճ, որ եթե երկու շաբաթվա ընթացքում որեւէ մեկին չընտրեն, ապա խորհրդարանը կարո՞ղ է տապալվել: Չի կարելի: Իհարկե, դա ձեռնտու է Փաշինյանի համար, որ ոչ ոքի չընտրեն, քան մեկին առաջադրեն: Ընթանում է իրավական վեճ, ես կարծում եմ, որ այսօրվա վեճը ավելի շատ ձեւականություն է, որը կավարտվի Փաշինյանի օգտին: Մի պարզ պատճառով, այսօր Հայաստանի ակտիվ բնակչության մեծամասնությունը սատարում է Փաշինյանին եւ հավատում, որ նա կկարողանա իրականացնել այն բարեփոխումները, որոնք կարող էին վաղուց անել, բայց նա կկարողանա անել դա միայն օրենսդիր ժողովում ունենալով մեծամասնություն: Կարեւոր եւ հետաքրքիր հարց է այն, թե արդյո՞ք ՀՀԿ-ն կմասնակցի ընտրություններին: Որքանով ես գիտեմ, այս հարցի վերաբերյալ ընթանում են շատ լուրջ քննարկումներ: Կան մարդիկ, ովքեր համարում են, որ պարտադիր չէ մասնակցել ընտրություններին, որտեղ նրանք կպարտվեն: Կան բավականին մեծ թվով ընտրողներ, ովքեր պատրաստ են աջակցել այսօր ընդդիմությանը, բայց արդյո՞ք նրանք պատրաստ են աջակցել հանրապետականների տեսքով ընդդիմությանը, սա հարց է: Ես կարծում եմ, որ հանրապետականները միևնույն է կմասնակցեն ընտրություններին, ավելին, նրանք կստանան փոքր-ինչ քանակով ձայներ: Սա շատ կարեւոր է Հայաստանի համար, որովհետեւ հեղափոխական իշխանությունը լավն է, երբ կա ընդդիմություն: Ընդդիմությունը պետք է լինի:
Որքանո՞վ տարբեր են Հայաստանի եւ Վրաստանի հեղափոխությունները: Վրաստանի ո՞ր սխալները կկրկնի Հայաստանն էլ:
– Ինչպես գրել է Տոլստոյը. «Բոլոր երջանիկ ընտանիքները նման են իրար. յուրաքանչյուր դժբախտ ընտանիք դժբախտ է յուրովի»: Դրա համար են այդքան տարբեր հեղափոխությունները Վրաստանում եւ Հայաստանում: Որքան տարբեր են Երեւանն ու Թբիլիսին, այդքան էլ տարբեր են հեղափոխությունները: Հասկանալի է, որ բոլորովին այլ պատմական շրջան է: Միանգամայն այլ միջազգային համատեքստ է: Մենք չպետք է մոռանանք տարրական մի բան, երբ Սահակաշվիլին եկավ իշխանության, մենք գտնվում էինք չափաձողից ավելի ցածր մակարդակի վրա, դա զրոյական ցիկլ էր: Հայաստանում, չնայած այն հանգամանքին, որ այո, կան բազմաթիվ խնդիրներ, բայց եկեք չմոռանանք, որ Հայաստանը շատ հետաքրքիր եւ կարեւոր բարեփոխումներ է իրականացրել: Համաձայնագիր է ստորագրվել Եվրոպա-SEPA-ի հետ: «E»-ի սկզբունքը միջազգային քաղաքականության մեջ էր այնպես, որ այն չի կարելի համեմատել Վրաստանի հետ, որը ստացել էր Սահակաշվիլին, եւ այն Հայաստանի հետ, որը ստացավ Փաշինյանը:
Քրիստինե Մարաբյան
