Պատերազմը և խաղաղ կյանքը Ուկրաինայում շփվում են ինչպես երկրի ընդհանուր զարգացման մեջ, այնպես էլ մարդկային ճակատագրերում: Ինչպես մարդկանց փոխեց Ուկրաինայի արևելքում զինված հակամարտությունը, ինչպիսին է «քաղաքացիական աշխարհ» վերադառնալը և փորձել շարունակել ապրել:
Կիևի հիմնական փողոցներից մեկը և այցելուների համար հայտնի Ինստիտուտսկայա փողոցը հիշեցնում է գերեզման: Երկնային հարյուրավոր հերոսների նրբանցքը` Ուկրաինայի 106 քաղաքացիներ և ոչ միայն ովքեր զոհվեցին Եվրամայդանում: Այդ շրջանից սկսած, Ուկրաինայում խաղաղ կյանքն ավարտվեց: Եվրամայդանի տխուր իրադարձությունից հետո ուկրաինացիների համար սկսվեց մեկ այլ իրողություն, որը կոչվում էր Դոնեցկի և Լուգանսկի զինված հակամարտություն:
Ուկրաինայում ապրում են երկու իրողություններով. առաջինը պատերազմում, երկրորդը` պատերազմից հետո:
Ռազմական իրողությունները
Բանակ Fm ռադիոյի համար պատերազմը ունկնդիրների մշտական զրույցի թեման է:
Զինվորական տանը, Կիևում, մի քանի սենյակներում տեղակայաված է Բանակ FM-ը, որը հեռարձակում է ՀԱՕ-ի (Հակաահաբեկչական օպերացիա) գոտու 18 քաղաքներում (խմբ. Ուկրաինայի արևելքում Ուկրաինայի զինված ուժերի պաշտոնական անունը), որտեղ տեղի է ունենում զինված հակամարտություն: Արտաքին գործերի նախարարության բանակը ստեղծվեց, որպեսզի դիմակայեն շփման գծում հայտնված վակումին: Սկզբում Պաշտպանության նախարարությունը չֆինանսավորեց ռադիոն, քանի որ ռադիոհեռարձակումը չէր մտնում բանակի գործունեության մեջ:
Առաջին ֆինանսավորումը ռադիոյի նախաձեռնողները ստացան բարեգործական ընկերությունից, Կալիֆոռնիայի «Ամերիկայի ոգին» նախկին ծովային նավահանգիստում: Բանակ Fm-ի առաջին հեռարձակումը տեղի է ունեցել 2016 թվականի մարտի 1-ին առցանց և առանց լիցենզիայի (թույլտվություն): Այնուամենայնիվ այն բանից հետո, Պաշտպանության նախարարությունում 3 քաղաքներում բանակի ռադիոյի աշխատանքը տեսելուց հետո հատկացվեց ևս 8 հաղորդիչի ֆինանսավորում:
Այստեղ աշխատում են Պաշտպանության նախարարությունից, զինվորականներ և քաղաքացիներ: Երբեմն որոշ հայտնի լրագրողներ օգնում են ռադիոյին, բայց որպես կամավորներ: Ռադիոյի բովանդակությունը հիմնականում զվարճալի է, 70%` երաժշտություն, իսկ մնացած` 30%-ը հեռարձակում: Ընդհանուր առմամբ, պատրաստվում են 10-15 ծրագրեր` դա լուրերի թողարկումն է ամեն ժամ, առավոտյան կենդանի շոու, կեսօրին` «Ողջույններ ՀՏԱ-ում» և հարցազրույցի ծրագրեր զինվորների, իրավաբանների հետ, որոնք օգնում են խորհուրդներով: Ռադիոյով ցուցադրում էին նաև կոնկրետ ծրագրեր, ինչպիսիք են զինվորականների համար անգլերենի դասերը և շատ ավելին:
Բանակ Fm–ի տնօրենը երիտասարդ աղջիկ է: Չնայած փխրուն տեսքին, ռադիոկայանի ղեկավար Յանա Խոլոդնայան Ուկրաինայի զինված ուժերի փոխգնդապետ է: Ըստ նրա, ռադիոյի խնդիրը տարածքը ծածկելն է, որպեսզի ուկրաինական զինվորները լսեն ռադիո: Ինչպես նաև ռադիոն տեղեկատվություն է հաղորդում այն մասին, թե ինչ է տեղի ունենում հակամարտության գոտում:
«Վերջին տեղեկատվության համաձայն, Ուկրաինայի զինված ուժերում ծառայում են` 20% կին, դա և զինվորականներն են և քաղաքացիական անձինք: Զինվորականի մասնագիտությունը դարձել է հայտնի, այս մասնագիտությունն այսօր նոր շունչ է ստացել, և այսօր բանակը հարգված է ժողովրդի կողմից: Մենք հիմա տարբերություն չենք դնում դու տղամարդ ես, թե կին, դու զինվորական ես, և քո գործն ես անում: Սոցիոլոգիական հարցումների համաձայն, բանակը բնակչության շրջանում վստահության տեսանկյունից երկրորդ տեղում է», – ասում է նա:
Յանա Խոլոդնայան կարծում է, որ առանց ռազմական և քաղաքացիական անձանց զինվորական ռադիոն չի լինի, քանի որ մեկը լրացնում է մյուսին:
«Մեր աշխատակիցները, զինվորական և քաղաքացիական, ինչու են ոչ լրիվ զինվորական, քանի որ մինչ Բանակ Fm-ը ռազմական ռադիո չկար, զինվորականները այս ոլորտում փորձ չունեն: Այդ պատճառով, մենք որոշեցինք անել մի համադաշնեցումը և ներքաշել այն մարդկանց, ովքեր ունեն փորձ: Եվ այսպես, ինչպես այս զինվորական ռադիոկայանը, պետք է լինեն զինվորականների աշխատակիցներ: Որովհետև ով ոչ թե զինվորականները կիմանա ռազմական կարիքները: Իհարկե, մենք չենք փոխանցում գաղտնի տեղեկատվություն, թեև մենք չունենք գրաքննությունը, բայց մենք աշխատում ենք ստեղծագործական և հասկանում ենք, ինչը կարելի է հաղորդել, ինչը՝ ոչ», – ասում է փոխգնդապետ Յանա Խոլոդնայան:
Հետպատերազմական իրողություններ
Հետպատերազմյան ադապտացիան բարդ գործընթաց է, որին հարմարվում են կամ երկար ժամանակ, կամ երբեք: Լեոնիդը, ՀՏԱ-ի նախկին մարտիկ է, գտել է իր ճանապարհը հետպատերազմյան սթրեսը հաղթահարելու համար: Կիևում կա «Վետերոնո» պիցցերիան, որը գլխավորում է Լեոնիդ Օստալցևը: Ծառայության ժամկետն ավարտվելուց հետո նա որոշեց չմասնակցել հետագա պայքարին, վերադարձավ քաղաք, ամուսնացավ և սկսեց աշխատել եւ օգնել Դոնբասում և Լուգանսկում գտնվող զինվորներին, հաշմանդամություն ստացած զինվորներին, զոհված զինծառայողների ընտանիքներին:
Պիցցերիայում գործում է բարեգործական համակարգ նրանց համար, ովքեր դրա կարիքն ունեն` պատերազմի հետևանքների պատճառով:
Ուկրաինայում Լեոնիդի խոսքերով, պատերազմի վետերանների համար պետական բիզնես ծրագրեր չկան: Բոլոր քաղաքացիների համար սովորական ծրագիր կա: Սա զբաղվածության կենտրոնն է:
«Սա այն ծրագիրն է, որը ես անցա: Վետերանների միությունը երիտասարդ կազմակերպության է և այն տղաները, ովքեր վերադարձել են պատերազմից զբաղվում են ավելի կարևոր խնդիրներով: Դա հողատարածքն է զինվորական գործողությունների մասնակիցների համար, նյութական աջակցությունն է, եթե հանկարծ ինչ-որ մեկը հիվանդացել է կամ ունի որևէ այլ հարց: Բայց օրենսդրությունը դեռևս չի քննարկում, քանի որ մենք չունենք այդ գիտելիքները և հմտությունները, ներդրելու համար օրենսդրական մարմին: ՀՏԱ-ի զինվորական գործողությունների մասնակիցները ըստ պաշտոնական տվյալների, շուրջ 300 000 մարդ է: Եթե մենք վերցնենք միայն նրանց, ովքեր մասնակցել են պայքարում, ապա կլինի ոչ ավելին, քան 150 000 մարդ», – պատմում է նա:
Ուկրաինայում Լեոնիդ Օստալցևի խոսքերով, ռազմական հակամարտությունը ցույց տվեց, որ պետության բանակը անմարտունակ էր: Սակայն պայքարել ստիպված եղան:
«Ուկրաինայի անկախության ողջ ժամանակահատվածում զինվորական ծառայությունը կրճատում էին, և այնպես ստացվեց, որ կրճատվեց այնքան որ մինչ 2014 թ.-ը, ռազմական գործողությունների ժամանակ, Ուկրաինայի զինված ուժերի մարտական զորքերի փաթեթը և պահուստայինը կազմեց 70%: Գործող բանակի 30%-ը ռուս ագրեսորների դեմ դուրս եկավ 14 թվականի ամռանը: Միայն կամավոր գումարտակների և կամավորների շնորհիվ, ովքեր կային զինված ուժերում, մենք կարողացանք տալ արժանի հակահարված: Մենք կռվել ենք ռուսների, ուկրաինացիների, չեչենների հետ: Ռուսաստանը երբեք չի ցույց տվել որ դա կանոնավոր բանակ է, բայց, ասենք՝ 14 թ.-ին, երբ ես կռվում էի իմ խումբը ստիպված էր ավարտել մարտական պայքարը: Մենք մտանք Դոնեցկի մարզի ռուսական սահմանի երկայնքով 2 ամիսների ընթացքում, գցում էինք բոլորին ամբողջ ճանապարհին: Մենք ունեինք մեր սեփական տանկերը, հրետանին, մեր հետևակայինները, բայց երբ մենք անցանք առաջին 150 կմ-ը: Մտան Ռուսաստանի կողմից 4 խմբերով և հարվածեցին մեզ պոչից, և դրանից հետո, այլ տարբերակ չկար, Ռուսաստանը սկսեց ռմբակոծել ամբողջությամբ իր տարածքից», – պատմում է ՀՏԱ-ի նախկին զինվորականը:
Ուկրաինայում ՀՏԱ-ի մասնակիցների համար կան օգնության կենտրոններ, որտեղ կարող եք ստանալ իրավական և հոգեբանական խորհրդատվություն: Կան որոշակի ծրագրեր առողջարաններով, սակայն դա չի փրկում ռազմական գործողություններում գտնվող զինծառայողներին, հարմարվելու խաղաղ կյանքին:
«Պատերազմի ժամանակ գործում են կանոններ, բայց քաղաքացիական աշխարհում դրանք լրիվ տարբեր են, և համակարգման համակարգը շարքից դուրս է գալիս, հարմարեցման գործընթացը շատ դժվար է անցնում: Բայց նա, ով ընդունում է իրեն, ինչպիսին որ նա կա և սկսում է դրա հիման վրա շարժվել հասարակության մեջ, նրա մոտ ստացվում է: Ինքս ինձ համար ես հասկացա, որ կան 5 տարբերակներ, դա` ալկոհոլիզմ, թմրամոլություն, քրեական աշխարհ-բանտ, ինքնասպանություն: Լավագույն տարբերակն է, եթե մարդը ի վիճակի չէ հարմարվել դա նշանակում է վերադառնալ պայմանագրին: Այսինքն, պետք է վերադառնալ և շարունակել ծառայությունը», – ասում է Լեոնիդը:
Եվ «Եվրամայդանը» և զինված հակամարտությունը Ուկրաինայի արևելքում թողեցին և թողնում են խոր ազդեցություն, շատերը չգիտեն, թե ինչպես ապրել դրա հետ, բայց կան շատերը, ովքեր գտնում են լուծման ուղիներ իրենց և ուրիշների համար:
Քրիստինե Մարաբյան
