Շուշան Ավագյանն ապրում է Ախալցիխեի մունիցիպալիտետի Մեծ Պամաճ գյուղում։ Նա ստեղծագործում է, գեղեցկություն է ստեղծում իր շուրջը, համեղ թխվածքներ և ուտեստներ պատրաստում։ 70 տարեկանում Շուշանը մշտապես բնակվում է Վրաստանում, բայց քաղաքացիություն չունի, չնայած երեք անգամ փորձել է վերականգնել այն։ Ունենալով քրոնիկ հիվանդություն նա չի կարողանում օգտվել պետական առողջապահական ծրագրերից՝ քաղաքացիություն չունենալու պատճառով։
Գյուղը, որտեղ մի ժամանակ ճոպանուղի էր գործում՝ մրգերի և այգուց բերքուբարիքի տեղափոխումը հեշտացնելու համար, այժմ ապրում է իր բնականոն կյանքով՝ աշխատանքային տարիքի տղամարդիկ գարնանը մեկնում են Ռուսաստան աշխատելու և ձմռանը վերադառնում, կանայք և մնացած տղամարդիկ զբաղվում են առօրյա գյուղատնտեսական գործերով: Այսօր այստեղ կա մոտ 165 տնտեսություն, որոշ ընտանիքներ ձմռան շրջանում ապրում են այլ վայրերում, իսկ գարնանը և ամռանը վերադառնում են:
Շուշան Ավագյանն ապրում և արարում է իր սեփական գեղեցկությունը գեղատեսիլ բնության մեջ, որի մի մասը կազմում է Մեծ Պամաճը։ Նա տարբեր ժամանակներում զբաղվել է տարբեր ձեռագործ աշխատանքներով, բայց ներկայումս հետաքրքրված է փեչվորք (Patchwork) ոճով (օգտագործելով գունագեղ կտորներ) վերմակների և այլ սպիտակեղենի պատրաստմամբ։ Նա կարում է իր զարմիկների և զարմուհիների համար։ Նա այստեղ ապրում է միայնակ և տառապում է Պարկինսոնի հիվանդությամբ։
Նա երեք անգամ դիմել է Վրաստանի քաղաքացիություն ստանալու համար, բայց ապարդյուն։ Սակայն իր գյուղի այս հավատարիմ բնակիչը չի հրաժարվել այդ մտքից և պատրաստվում է կրկին դիմել 2026 թվականի փետրվարին։
«Ես դրա կարիքն ունեմ։ Նախևառաջ, սա իմ հայրենիքն է, ես պետք է այստեղ ապրեմ։ Ես ուրիշ տեղ չունեմ ապրելու։ Ես այստեղ մշտապես ապրում եմ, ինձ բժիշկներ են անհրաժեշտ։ Իմ բժշկական օգնությունը շատ թանկ է։ Իմ դեղորայքը շատ թանկ հաճույք է»։
Հասկանալի չէ, թե ինչու են նրան մերժում քաղաքացիություն տրամադրելու հարցում։
«Ասում են՝ կապը ապացուցված չէ, բայց ինչպե՞ս ապացուցված չէ։ Ես այստեղ եմ ապրում, անընդհատ այստեղ գումար եմ ծախսում, այստեղ գնումներ եմ անում, տարբեր ծառայությունների համար եմ վճարում»։
Նա իր վերջին հարցազրույցն ունեցել է 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին, բայց դա արդեն նրա երրորդ քաղաքացիության մերժումն էր։ Շուշանը ազատվել է քննությունից առողջական պատճառներով։
Շուշան Ավագյանը երբեք չի կորցրել կապը հայրենիքի հետ։
Շուշանի կյանքը դասավորվել է այնպես, որ երիտասարդ տարիները նա նվիրվել է իր ընտանիքին։ Նրանց բարեկեցությունն ապահովելու համար նա լքել է իր տունը և հոր հետ մեկնել Ռուսաստան՝ քրոջն ու եղբորը պահելու համար գումար վաստակելու՝ կրթություն և ապահով կյանք տալու, քանի որ դա դժվար էր իրականացնել փոքրիկ գյուղում դժվարին տարիներին։ Հետագայում, երբ ամեն ինչ վերադարձավ իր հունին, Շուշանը վերադարձավ իր գյուղ, ապրեց ծնողների հետ և հոգ տարավ նրանց մասին։ Սակայն նրա վերադարձը երկրում չընդունվեց. նա արդեն համարվում էր օտարերկրացի, քանի որ փլուզումից հետո ստացել էր ՌԴ քաղաքացիություն։ Նա ունի Վրաստանում կացության թույլտվություն, սակայն այն ստացել է ընդամենը չորս կամ հինգ տարի առաջ, ուստի իրավունք չունի վրացական կենսաթոշակ կամ բժշկական օգնություն ստանալու։
«Ես ստիպված էի օգնել ընտանիքիս։ Ես հորս օգնականն էի։ Անձնական կյանքի համար ժամանակ չկար։ Ժամանակ չկար կանգ առնելու և սեփական կյանքի մասին մտածելու», — ասում է Շուշան Ավագյանը։
Շուշանը լավ, ապահով մանկություն է ունեցել։ Նա հիշում է, թե ինչպես էր հայրը միշտ իրենց տանում Երևան՝ արձակուրդներին։ Նրանք մնում էին հյուրանոցում, որը բոլորը չէին կարող իրենց թույլ տալ դա։ Նրանք ճաշում էին դրսում։ Հայրը չէր խնայում հագուստի վրա. նա գումար էր վաստակում և ծախսում երեխաների վրա՝ առանց խնայելու։ Հոր անունը Սարգիս էր, բայց նրան անվանում էին Սեգո։ Սակայն հետագայում, երբ երեխաները մեծացան, կյանքը դժվարացավ։
Շուշանի ռուսական կենսաթոշակը բավարար չէ գյուղում ապրելու համար, քանի որ նա անընդհատ պետք է դեղորայք գնի, տունը տաքացնի և անընդհատ նվերներ պատրաստի քրոջ երեխաների ու թոռների համար։ Նրա եղբայրը, որն ապրում է Մոսկվայում, օգնում է քրոջը, երբ նա ֆինանսական օգնության կարիք ունի։
«Ես շատ բան եմ տեսել, և կարողանում եմ քչով էլ գոհանալ»։
Շուշան Ավագյանը չի բողոքում ֆինանսական դժվարություններից. նրա գլխավոր նպատակն իր երկրում քաղաքացիություն ստանալն է։ Նա վստահ է, որ չորրորդ անգամ կհաջողվի։
