Վրաստանի ամենամեծ քրիստոնեական հուշարձանները գտնվում են ծայրահեղ ծանր վիճակում՝ նախկինում կատարված վերականգնման սխալների և մասնագիտական ռեսուրսների պակասի պատճառով։ Այս մասին հայտարարել է Մշակութային ժառանգության պաշտպանության ազգային գործակալության ղեկավար Թեա Օնիանին՝ ելույթ ունենալով խորհրդարանական հանձնաժողովի նիստում։
Օնիանին, որը նշանակվել է իր պաշտոնին 2025 թվականի փետրվարին՝ գործակալության խոշոր վերակազմակերպումից հետո, ընդունել է, որ երկրի գրեթե բոլոր խորհրդանշական եկեղեցիները՝ Սվետիցխովելին, Բագրատին, Նիկործմինդան, Փիտարեթին, Կինծվիսին, Շեմոքմեդին, Ցաիշին, Ծալենջիխան և Աթենիի Սիոնին, ապրում են «մեծ դժբախտություն»։
Նրա խոսքով՝ խնդիրները որոշ դեպքերում ուղղակիորեն կապված են նախորդ աշխատանքների թերությունների հետ։ Օրինակ՝ Բագրատիում և Նիկոծմինդայում տանիքը արտահոսում է, ինչի հետևանքով պատերը խոնավանում են, իսկ պղնձե տարրերը քարի գունաթափման պատճառ են դառնում։ Օրինակ՝ Բագրատիում և Նիկործմինդայում տանիքից կաթում է, ինչի հետևանքով պատերը խոնավանում են, իսկ պղնձե տարրերն առաջացնում են քարի գունաթափում։
«Մենք չպետք է շտապենք հուշարձանների առնչությամբ։ Գելաթիի և Բագրատիի օրինակը հստակ ցույց տվեց դա։ Եթե նման խորհրդանշական հուշարձանները մանրակրկիտ չեն ուսումնասիրվել և հետազոտվել, ապա դրանց վրա ցանկացած աշխատանք կհանգեցնի անուղղելի սխալների, ինչի հետ մենք այսօր բախվում ենք», — ասում է նա։
Օնիանին ընդգծել է, որ որոշ առկա վերականգնման նախագծեր, մասնավորապես Աթենիի Սիոնիի համար, «չեն համապատասխանում իրական կարիքներին» և պետք է վերանայվեն։ Գործակալությունը նախատեսում է օտարերկրյա մասնագետների հրավիրել՝ ներկայիս նախագծերը գնահատելու և նոր նախագծերի անհրաժեշտությունը որոշելու համար։
Վերջինս հայտնել է, որ շատ եկեղեցիների որմնանկարները նույնպես վատ վիճակում են։ Գելաթիում, Կինծվիսիում, Ցաիշիում և Շեմոքմեդիում որմնանկարները շերտազատվում են, Սվետիցխովելիում՝ «սպիտակում», իսկ Կինծվիսիում՝ «վարդագույն»։ Այս ամենը, նրա խոսքով, վկայում է անցյալում ոչ պատշաճ կատարված աշխատանքների մասին։
Ճշգրիտ ախտորոշման համար պահանջվում է բարդ միջառարկայական հետազոտություններ, որոնցում ներգրավված են կենսաբաններ, մանրէաբաններ, կլիմատոլոգներ և հանքաբաններ։ Վրաստանում բացակայում է նման վերլուծություններ անցկացնելու ունակ լաբորատորիա, ուստի նմուշները պետք է ուղարկվեն արտասահման։
Օնիանին նաև հիշատակել է Ջվարի վանքի ճակատային մասի ԱՄՆ-ի կողմից ֆինանսավորվող և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից հաստատված պահպանման նախագծի կասեցման մասին: Նա նշել է, որ նոր փուլը՝ ներքին քարե շարվածքի պահպանումը, կսկսվի 2026 թվականին, սակայն ֆինանսավորման մանրամասները և կապալառուն դեռևս որոշված չեն:
