Թվային դարաշրջանում քարտեզները դարձել են մեր կյանքի անբաժանելի մասը: Դրանք օգնում են առաքիչներին գտնել հասցեներ, զբոսաշրջիկներին պլանավորել երթուղիները, իսկ բնակիչներին ավելի արագ կողմնորոշվել քաղաքում: Ախալքալաքում, սակայն, այս հարմարությունը վերածվում է իրական խնդրի: Google Maps-ում փողոցների զգալի մասը պարզապես բացակայում է կամ նշված է օտար անվանումներով:

Օրինակ՝ Google Maps-ում ծանոթ Ջավախեթյան փողոցը ինչ-ինչ պատճառով նշված է որպես Բուխաիձե, Թամազ Մելիքիձեի փողոցը՝ որպես Դարբինյան, իսկ «Ավերսի» դեղատունը, որն իրականում գտնվում է Նալբանդյանի փողոցում, քարտեզի վրա նշված է Դարբինյան փողոցում։ Հետևաբար, նույնիսկ հասցեն ճշտելու փորձերի ժամանակ օգտատերերը շփոթության են հանդիպում, և շատ հին փողոցների անուններ մնում են անփոփոխ։ Թվում է, թե Ախալքալաքն անհետացել է համաշխարհային թվային տարածքից։

Հատկապես ցայտուն է հակադրությունը Yandex Maps-ի դեպքում. այնտեղ ցանկացած օգտատեր կարող է ինքնուրույն փոփոխություններ կատարել՝ ավելացնել փողոց կամ ուղղել անունը: Ճիշտ է, փոփոխությունները վերանայվում են և անմիջապես չեն երևում, բայց դա տևում է մի քանի օր, բայց համակարգը գործում է: Google Maps-ում բացակայում է այդ գործիքը։ Ախալքալաքում խմբագրումը փակ է, և սխալը շտկելու ցանկացած փորձ բերում է ծանուցում՝ «Տեղեկատվությունը չի կարող խմբագրվել այս տարածաշրջանում»: Ինչ վերաբերում է տների համարներին, ապա իրավիճակն ավելի վատ է. դրանք չկան ո՛չ Google-ում, ո՛չ էլ Yandex-ում:

Առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե խոսքը պարզապես քարտեզի վրայի վիրտուալ գծերի մասին է։ Սակայն իրականում խնդիրը լրջորեն ազդում է քաղաքի կյանքի վրա։ Առաքիչներն ու առաքման ծառայությունները ժամանակ են կորցնում, հաճախորդներն ուշացումով են ստանում իրենց պատվերները, իսկ Ախալքալաք այցելող զբոսաշրջիկները հայտնվում են նավիգացիոն թակարդում։

«Մի անգամ մենք be.ge խանութից հեռախոս պատվիրեցինք։ Այն պատվիրելն ավելի հեշտ էր, քան Թբիլիսիից եկած և քաղաքն ընդհանրապես չճանաչող առաքիչին ճանապարհը բացատրելը։ Դա նրա մեղքը չէր՝ հասցեն պարզապես քարտեզի վրա չկար։ Մենք երկար խոսեցինք հեռախոսով, նա նկարագրում էր, թե ինչ է տեսնում իր շուրջը, իսկ ես փորձում էի բացատրել, թե որտեղ գնալ հետո։ Վերջիվերջո, մենք պայմանավորվեցինք, որ նա կանգ կառնի այնտեղ, իսկ ես կգնամ և կվերցնեմ ապրանքը», — պատմում է Ախալքալաքի բնակիչ Ռոմիկ Պարակեսիկյանը։

Փոքր բիզնեսների համար սա ավելի զգալի է. Google Maps-ում բացակայությունն ընկերությունը գործնականում անտեսանելի է դարձնում։

«Վերջերս Եվրոպայից մի զբոսաշրջիկ եկավ մեր հրուշակեղենի խանութ։ Մենք նրան հարցրեցինք, թե ինչպես է իմացել խանութի մասին։ Նա պատասխանեց, որ չի կարողանում գտնել հրուշակեղենի խանութը քարտեզների վրա, ուստի հարցրել է տեղացիներին, թե որտեղ կարող է համեղ խմորեղեն ձեռք բերել, և նրանք հուշել են։ Երբ նա փորձել է Google Maps-ում արձագանք թողնել և չի կարողացել մեզ գտնել, շատ է զարմացել», — ասում է ձեռնարկատեր Աիդա Միքայելյանը։

Քաղաքի սովորական բնակիչները խնդիրների են բախվում ամեն օր։

«Առաքիչները զանգահարում են հինգ անգամ, և մենք անընդհատ հեռախոսով բացատրում ենք փողոցը։ Երբեմն նույնիսկ դա չի օգնում։ Երբ ես Veli.store-ից ապրանքներ պատվիրեցի, ստիպված էի տաքսիով գնալ Մշակույթի տուն, որտեղ առաքիչը սպասում էր ծանրոցով», — ասում է Ախալքալաքի բնակիչ Անահիտ Հայրապետյանը։

Վերջերս մենք հայտնվեցինք դժվարին իրավիճակում։ Մեծ Բրիտանիայից մի ծանրոց սխալմամբ ուղարկվել էր Գորի։ Իրավիճակը պարզաբանելուց հետո այն հասցվեց Ախալցիխե, ապա՝ Ախալքալաք, բայց արդեն այլ ընկերության կողմից։

Ծանրոցը պետք է հասներ իմ տուն, բայց առաքիչը չէր կարողացել գտնել հասցեն։ Փողոցների չիմացությունը և լեզվական խոչընդոտի պատճառով դժվար հաղորդակցությունը ծանրոցի առաքումը վերածել էին ժամեր տևող փորձության։

GIS, 3D-քարտեզներ և բազմաթիվ հավելվածներ՝ այս ամենը վաղուց ստեղծված է և շարունակում է կատարելագործվել։ Մշակման մարտահրավերներն այժմ գործնականում գոյություն չունեն. համակարգերի մեծ մասն անվճար է կամ արժեքը չնչին է։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ դեռևս չկան Ախալքալաքի գոտում համապարփակ, ճշգրիտ քարտեզներ։ Մենք այս հարցը տվեցինք ինտերնետ-տեխնոլոգիաների մասնագետ Կոնստանտին Ստալինսկուն։

«Առաջին հերթին մեղավոր են հենց իրենք՝ քաղաքացիները. երբ նրանք հնարավորություն ունեին հեշտությամբ խմբագրումներ կատարելու, չէին անում, և Google-ն այդ ժամանակ ավելի մեղմ վերիֆիկացման քաղաքականություն ուներ։ Երկրորդ պատճառը հանրային ռեգիստրի թուլությունն է։ Հենց ռեգիստրն էր պարտավոր տվյալներ տրամադրել Google-ին և այլ նմանատիպ ծառայություններին։ Ռեգիստրը նույնիսկ ունի բաժին, որի աշխատակիցները ժամանում են մարզ, նկարահանում անօդաչու թռչող սարքերով, չափումներ են կատարում, նոր շերտեր են տեղադրում և նշում են անուններ։ Սակայն, ցավոք, պաշտոնական Թբիլիսիի կառավարությունը սա առաջնահերթություն չի համարում», — բացատրում է Կոնստանտին Ստալինսկին։

Նա բացատրում է, որ ծրագրային ապահովման մշակողները պարտավոր չեն փողոցներով երթևեկել և նոր վայրեր ավելացնել. սա պետք է լինի բազմաթիվ շահագրգիռ կողմերի պատասխանատվությունը՝ տեղական իշխանություններից և ինքնակառավարման մարմիններից ընդհուպ մինչև տեղացի ուղեվարներ: Մեր զրուցակիցը «անտեսանելի» փողոցների և ճանապարհների խնդիրը լուծում է իր սեփական ջանքերով։

«Ճանապարհորդելիս ես հաճախ չափումներ եմ անում, լուսանկարում և մուտքագրում տվյալներ՝ որպես բարձրակարգ Local Guide: Եվ բարեբախտաբար, ես միայնակ չեմ այս իմ ջանքերում: Ես ավելացնում եմ նոր փողոցներ և ճանապարհներ՝ դրանց տալով որակի գնահատական՝ չասֆալտապատ, ասֆալտապատ, դժվար երթևեկելի…»:

Կոնստանտինը մի անգամ չէ, որ բախվել է շրջանում նավիգացիայի հետ կապված դժվարությունների։

«Այո, ես անընդհատ դժվարությունների եմ հանդիպում ամեն անգամ, երբ ճանապարհորդում եմ Սամցխե-Ջավախեթիով։ Հիշում եմ շատ տարիներ առաջ, երբ ես մեքենայով գնում էի Ախալքալաք Աբուլից, Փարվանայից, քարտեզի վրա ճանապարհ չկար. ես ստիպված էի անցնել դաշտերով, հնարավոր է՝ նույնիսկ մասնավոր հողերով։ Կան բազմաթիվ նման օրինակներ, և դրանք կշարունակվեն մինչև բոլոր ճանապարհները ճշգրիտ քարտեզագրվեն»։

Չնայած բոլոր դժվարություններին՝ Կոնստանտին Ստալինսկին լավատեսորեն է տրամադրված, որ շրջանում նավիգացիան ավելի ճշգրիտ կդառնա առաջիկա տարիներին։

«Արբանյակները դառնում են ավելի ու ավելի լիակատար և «խելացի», մինչդեռ լազերային համակարգերով և արհեստական բանականությամբ անօդաչու թռչող սարքերը դարձել են շատ ավելի ճշգրիտ, և դրանց ծառայությունները տարեցտարի ավելի էժան են դառնում։ Առաջիկա տարիներին մենք կկարողանանք քարտեզագրել տվյալները շատ ավելի արագ և ավելի բարձր որակով»։

Ախալքալաքի բացակայությունը թվային քարտեզից ոչ միայն անհարմարություն է, այլև հեղինակության հարց։ Այսօրվա աշխարհում Google-ի նման հարթակներում ներկայությունը նշանակում է բացություն, մատչելիություն և տեխնոլոգիան օգտագործելու հավասար իրավունքներ։ Քանի դեռ Google-ը լռում է և թույլ չի տալիս փոփոխություններ կատարել, բնակիչները ստիպված են դիմանալ անհարմարությանը։ Սակայն պարզ է, որ խնդիրը պետք է լուծվի համակարգային եղանակով, և բնակիչները, պետական պաշտոնյաները և հասարակական կազմակերպությունները պետք է այն իրենց ուշադրությանը ներկայացնեն։

Նյութի հեղինակ՝ Թամարա Պարակեսիկյան