Վրաստանում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին մնացել է ընդամենը մեկ ամսից մի փոքր ավելի։ Ինչպիսի՞ն կլինեն այս ընտրությունները, եթե որոշ ընդդիմադիր կուսակցություններ հրաժարվեն մասնակցել, ինչպիսի՞ն կլինեն նման որոշման հետևանքները, ինչպես նաև դիտորդության և ակտիվ ընտրարշավի բացակայության հետ կապված ռիսկերը. Jnews-ը այս և շատ ավելիի մասին զրուցել է «Բազմազգ Վրաստան» համաքաղաքացիական շարժման նախագահ Առնոլդ Ստեփանյանի հետ։ Այս կազմակերպությունը տարիներ շարունակ դիտորդություն է իրականացնում ընտրություններին այն շրջաններում, որտեղ խիտ բնակեցված են Վրաստանի ազգային փոքրամասնությունները։
— Եթե ՏԻՄ ընտրություններին մասնակցի ընդամենը 14 կուսակցություն, այն կհամարվի՞ լեգիտիմ։
— Օրենսդրության մեջ չկա որևէ սահմանում այն մասին, թե քանի կուսակցություն պետք է մասնակցի, որպեսզի այն լեգիտիմ համարվի։ Որոշ կուսակցությունների՝ ընտրություններին չմասնակցելու որոշումն ինձ համար բացարձակապես հասկանալի է, չնայած ես համաձայն չեմ դրա հետ։ Կարծում եմ, որ այս դիրքորոշումը ջուր է լցնում «Երազանքի» շահերի վրա և իսկապես իշխող կուսակցությանը թողնում է առանց լուրջ մրցակցության։
Հաղթանակի համար պայքարելը, իշխանության համար պայքարելը, ընտրարշավ անցկացնելն ոչ թե երկրի ներսում, այլ դրանից դուրս՝ սա սխալ և անարդյունավետ մոտեցում է։ Այսինքն՝ այստեղի ընտրողների հետ ակտիվ աշխատելու փոխարեն, նրանցից շատերը զբաղված են դաշնակից երկրների քաղաքական գործիչների և պետական մարմինների ներկայացուցիչների հետ հանդիպումներով։ Սա նույնպես կարևոր է և անհրաժեշտ, բայց ոչ ընտրողների հետ աշխատանքի հաշվին, որոնք պետք է քվեարկեն ընտրություններում։ Վերջին 10 տարիների ընթացքում ընդդիմությունը չի կարողացել էական արդյունքի հասնել և միևնույն ժամանակ շարունակում է պտտվել նույն պարույրով։ Դեռ մեկից ավելի տարի առաջ՝ խորհրդարանական ընտրություններից առաջ, տեսնելով «Վրացական երազանքի» ճնշումը և ընդդիմության մի մասի ոչ ադեկվատ վարքագիծը, մենք կանխատեսեցինք խորհրդարանական ընտրություններից հետո «Երազանքի» իշխանության մնալու հնարավորությունը, ինչը և տեղի ունեցավ։ Չնայած, եթե նայեք նախընտրական շրջանում ընդդիմությանը, նրանք բաժանում էին գոյություն չունեցող տեխնիկական կառավարության պաշտոնները։ Նրանք բաժանում էին դեռ չսպանված արջի կաշին։
Այո՛, պարզ է, որ «Երազանք»-ն իշխանության մնաց վատ ընտրությունների արդյունքում, բայց անկախ նրանից, թե որքան վատն էին դրանք, ընդդիմությունը բավականին մեծ հնարավորություն ուներ հաղթելու խոշոր քաղաքներում՝ եթե նրանք կողմնորոշվեին քաղաքապետի մեկ թեկնածուի և կոալիցիոն ցուցակի հետ կապված։
Այժմ այս հնարավորությունն ուրվականային է, և մեղքը ոչ միայն «Վրացական երազանքի» վրա է՝ իր խտրական օրենքներով և քաղաքական ակտիվիստների, լրագրողների և քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ կիրառվող բռնաճնշումներով, այլև հենց ընդդիմության։ Այն ոչ միայն չկարողացավ կողմնորոշվել միասնական թեկնածուի շուրջ, այլև հրաժարվեց մասնակցել ընտրություններին։ «Վրացական երազանքի» համար ավելի լավ նվեր չէր կարող լինել։
— Որքանո՞վ են կարևոր տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները՝ հաշվի առնելով քաղաքական իրավիճակը։
— Դրանք միշտ նշանակալից են բնակչության համար, քանի որ բնակչության առաջին շփումը սակրեբուլոյի և քաղաքապետարանի անդամներն են։ Եվ, հետևաբար, շատերի համար դրանք նույնիսկ ավելի նշանակալից են, քան խորհրդարանական ընտրությունները։ Իսկ հիմա դրանք նշանակալից են, քանի որ իշխող կուսակցությունը, որը, հավանաբար, ցանկանում է իշխանության գլխում մնալ ևս հարյուր տարի, դիրքերը բավականաչափ ուժեղ չեն, որպեսզի մեծ քաղաքներում հաղթի։ Եվ ոչ միայն այն պատճառով, որ մարդիկ ցանկանում են քվեարկել ընդդիմության ներկայացուցիչներից մեկի օգտին կամ նրանց դուր չի գալիս արևմտյան ուղուց շեղումը, այլև որովհետև նրանք հոգնել են նույն քաղաքական ուժին այդքան երկար իշխանության գլխում տեսնելուց։
— Հաշվի առնելով, որ իշխող կուսակցությունից հետո ամենաշատ ձայներ ստացած կուսակցությունները չեն մասնակցի ընտրություններին, որքանո՞վ է սպասելի, որ ընդդիմությունը կպարտվի։
— Ես չէի ցանկանա կանխատեսումներ անել և դրանով իսկ սրել այն իրական ընդդիմադիր կուսակցությունների արդեն իսկ դժվարին վիճակը, որոնք դժվար որոշում կայացրին մասնակցելու ընտրություններին՝ առանց իրենց գործընկերների, քաղաքացիական հատվածի և լրատվամիջոցների որևէ աջակցության։ Մինչև ընտրությունները մնացել է մեկ ամիս, և դժվար է ասել, թե ինչ կլինի։ Շատ կարևոր է դիտարկել, թե ինչպես կվարվի Եվրոպան Վրաստանի նկատմամբ՝ առանց վիզայի ռեժիմի չեղարկման հարցում. ինչպիսի բողոքի ալիք կառաջացնի սա և ինչպես կազդի դա ընտրությունների վրա։ Եվ, իհարկե, խոշոր քաղաքներում միշտ կա հնարավորություն։ Միայն թե պարզ չէ, թե ինչպես կվարվի այն ընտրազանգվածը, որը ավանդաբար քվեարկել է այն կուսակցությունների օգտին, որոնք այժմ հրաժարվել են մասնակցել ընտրություններին։
— Գրանցված ընդդիմադիր կուսակցությունների շարքում կա՞ն այնպիսիք, որոնք կարող են ամենաշատ ձայներ ստանալ։
— Ես դիտարկում եմ միայն երկու ընդդիմադիր կուսակցություն, որոնք կարող են ինչ-որ բան ստանալ՝ Գախարիայի կուսակցությունը և «Լելոն», հնարավոր է՝ նաև «Գիրչին»։ Սրանք երեք արևմտամետ կուսակցություններ են, որոնք հնարավորություն ունեն որոշակի քանակությամբ ձայներ ստանալու։
— Որքանո՞վ կարող է ընտրությունները վերահսկող կազմակերպությունների բացակայությունն ազդել ընտրությունների արդյունքների վրա։
— Սա, միանշանակ, կարող է ազդեցություն ունենալ և ազդեցություն կունենա։ Որովհետև, առնվազն, ընտրակեղծիքների կանխարգելում չի լինի։ Երբ մեզ (խմբ.՝ դիտորդներիս) տեսնեն նրանք, ովքեր ցանկանում են ընտրատեղամասերում որոշակի ընրակեղծիքներ կատարել, բնականաբար, երեք անգամ կմտածեն անօրինական գործողություններ կատարելուց առաջ։ Այսինքն՝ որակավորված դիտորդներն ավելի ազնիվ ընտրություններ անցկացնելու բանալին են։ Չնայած կարծում եմ, որ հիմա ես իրականում չեմ տեսնում ընտրակեղծիքների անհրաժեշտությունը մունիցիպալիտետներում, քանի որ այնտեղ իրական մրցակիցներ չեն լինի։
Թբիլիսիում և այլ խոշոր քաղաքներում, ինչպիսիք են Քութայիսին, Բաթումին, Ռուսթավին, Զուգդիդին, ընտրությունները թեժ կլինեն, և իդեալական կլիներ, եթե մենք դիտորդներ ունենայինք ընտրատեղամասերում: «Բազմազգ Վրաստանը» կցանկանար դիտորդություն իրականացնել ընտրություններում, բայց մենք դրա համար ռեսուրսներ չունենք: Եվ եթե ռեսուրսներ չգտնենք, կկարողանանք հույսը դնել միայն կամավոր դիտորդների վրա՝ իրենց բնակության վայրում. վստահ չեմ, թե այդպիսիք քանիսը կարող են լինել. գուցե 10, գուցե 50, գուցե 100:
Ես կցանկանայի կրկնել, որ մենք (խմբ.՝ «Բազմազգ Վրաստան» համաքաղաքացիական շարժում) համաձայն չենք, նախ, այն կուսակցությունների կարծիքի հետ, որոնք հրաժարվեցին մասնակցել ընտրություններին: Եվ երկրորդ, մենք համաձայն չենք այն հասարակական կազմակերպությունների կարծիքի հետ, որոնք հրաժարվեցին իրականացնել մշտադիտարկում այս ընտրություններում: Փաստը մնում է անփոփոխ. նախ, մենք ժամանակ չենք ունենա իրականացնել մշտադիտարկում նախընտրական շրջանում, և երկրորդ, նույնիսկ եթե մեզ հաջողվի իրականացնել մշտադիտարկում ընտրությունների օրը, այս ընտրությունները մեզ համար որպես կազմակերպություն ամենադժվարը կլինեն՝ թե՛ տեխնիկական, թե՛ քաղաքական առումով:
