Ընդդիմությունը և քաղաքացիական հասարակության շատ կազմակերպություններ չեն ճանաչել 2024 թվականի Վրաստանի խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները։ Ի թիվս այլ բաների, իրենց որոշման պատճառներից մեկը, որը նրանք նշում են, քվեարկության գաղտնիության խախտումն է՝ թափանցիկ քվեաթերթիկների պատճառով։ Դատական հայցերը չեն հանգեցրել այս փաստի պաշտոնական ճանաչման։ Միևնույն ժամանակ, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը հայտարարել է էլեկտրոնային քվեատուփերի վրա ծածկաթղթեր օգտագործելու մտադրության մասին՝ քվեաթերթիկների վրա նշումների անտեսանելիության նպատակով, սակայն դեռևս պարզ չէ, թե արդյո՞ք այս միջոցն արդյունավետ կլինի։
2024 թվականի հոկտեմբերի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ դիտորդները նկատել են, որ ինչպես են ընտրողներն իրենց հետ բերում քվեաթերթիկները, որոնց հակառակ կողմում տեսանելի էին նշումները։ Հատկապես հեշտ էր որոշել, թե ում օգտին է քվեարկել անձը այդ պահին, առավել ևս այն ժամանակ, երբ քվեաթերթիկը դրվում էր էլեկտրոնային քվեատուփի մեջ, չնայած հատուկ ծրար-շրջանակների օգտագործմանը։
Ոչ կառավարական հատվածի ներկայացուցիչները սա գնահատեցին քվեարկության գաղտնիության սկզբունքի խախտում։ Նրանց կարծիքով, նման խոցելիությունը կարող է հնարավոր դարձնել քաղաքացիների կամքի դրսևորման վերահսկումը։ Այս հիմքով մի շարք ՀԿ-ներ, ինչպես նաև Վրաստանի հինգերորդ նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին, դիմեցին դատարան՝ պահանջելով չեղյալ համարել ընտրությունների արդյունքները, սակայն նրանց հայցերը մերժվեցին։
Դեռ մինչ ընտրությունները տարբեր ոչ կառավարական կազմակերպություններ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին զգուշացրել էին թափանցիկ քվեաթերթիկների խնդրի մասին։ Փորձնական քվեարկությունից հետո Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը խորհուրդ տվեց օգտագործել ավելի հաստ թուղթ։ Չնայած դրան, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը դեռևս չի ընդունել խախտումների առկայությունը, սակայն վերջերս հայտարարել է, որ էլեկտրոնային քվեատուփերն այս աշնանը կայանալիք մունիցիպալ ընտրությունների ժամանակ կծածկվեն ծածկաթղթերով, որպեսզի օտար մարդիկ չկարողանան տեսնել քվեաթերթիկների վրա նշումները։ Ծածկաթուղթը կհիշեցնի թուղթ և պետք է անհնար դարձնի ընտրողի ընտրության նույնականացումը։
«Համաքաղաքացիական շարժում-Բազմազգ Վրաստան» կազմակերպությունը, որը տարիներ շարունակ դիտորդում է ընտրություններն ամբողջ երկրում, մասնավորապես՝ էթնիկ փոքրամասնություններով խիտ բնակեցված շրջաններում, նույնպես բողոքներ է ներկայացրել ԿԸՀ՝ դիտորդների կողմից անցյալ տարի արձանագրված խախտումների վերաբերյալ։
«Սա այն պատճառներից մեկն է, ինչի համար ոչ կառավարական հատվածն ասում է, որ ընտրողների վրա ճնշումներ են գործադրվել: Այսինքն՝ սա, այսպես ասենք, զանգվածային պատճառներից մեկն է: Ինչ վերաբերում է էլեկտրոնային քվեատուփերը ծածկաթղթերով փակելուն, դժվար է ասել՝ մենք դեռ չենք տեսել այդ ծածկոցը, ԿԸՀ-ն դեռ շնորհանդես չի անցկացրել: Եվ երկրորդ՝ ծածկոցը չի լուծի բոլոր առկա խնդիրները: Անհրաժեշտ է օգտագործել այլ որակի թուղթ՝ ավելի խիտ, անթափանց: Կան բազմաթիվ տեխնիկական նրբություններ: Սա նորարարություն է, ուստի մենք պետք է տեսնենք դա գործնականում: ԿԸՀ-ն պետք է սիմուլյացիա անցկացնի, որպեսզի մենք հասկանանք, թե արդյոք այդ ծածկոցն իսկապես լուծում է խնդիրը», — ասում է Առնոլդ Ստեփանյանը:
Առնոլդ Ստեփանյանը դրական է գնահատում խնդիրը լուծելու փորձը, սակայն կարծում է, որ ավելի լավ կլիներ, եթե ԿԸՀ-ն խախտումների վերաբերյալ բողոքները բավարարեր ընտրություններից անմիջապես հետո։ Ավելին, նրա կարծիքով, ընտրությունների ժամանակ կամքի արտահայտման գաղտնիության խախտումից բացի, կային նաև այլ, ոչ պակաս լուրջ խնդիրներ։
«Խնդիրներ կային մակնշման հետ կապված։ «Կարուսելների» փորձեր են նկատվել, կամ դրանք իրականում տեղի են ունեցել։ Ինչու եմ ասում «փորձեր», քանի որ շատերը հաջողվել է կանխել։ Սա ներառում է նաև այլ մարդկանց փաստաթղթերով ձայն տալը։ Սրանք հիմնական խախտումներն են, որոնք աչքի էին ընկնում։ Իսկ տեխնիկական խնդիրները, ինչպես և նախկինում, չեն անհետացել՝ սարքը չի աշխատում, կան մակնշման հետ կապված խնդիրներ և այլն», — հավելեց նա։
2024 թվականին Վրաստանում խորհրդարանական ընտրություններն առաջին անգամ անցկացվեցին լայնամասշտաբ ձևաչափով՝ էլեկտրոնային տեխնոլոգիաների՝ ձայների ստուգման և հաշվարկման մեքենաների կիրառմամբ։ Ստուգող (վերիֆիկացման) սարքերը կիրառվում էին ընտրողների անձը հաստատող փաստաթղթերը ստուգելու համար, մինչդեռ ընտրողները թղթե քվեաթերթիկները տեղադրում էին ձայների հաշվարկման սարքերի մեջ, որոնք այնուհետև ավտոմատ կերպով սկանավորվում և հաշվարկվում էին։ 2025 թվականի ՏԻՄ ընտրությունները նույնպես կանցկացվեն էլեկտրոնային տեխնոլոգիաների միջոցով, ընտրատեղամասերի մեծ մասում։
