Ամեն տարի այս սեզոնին Ախալքալաքի գյուղերի մոտ տոննաներով փտող կարտոֆիլի աղբակույտեր էին առաջանում, սակայն այս տարի բնակիչները վաճառեցին անցյալ տարվա իրենց ամբողջ հարուստ բերքը և սկսեցին նորը ցանել՝ հույս ունենալով, որ այս տարի նույնպես պակաս կլինի այն երկրներում, որտեղ արտահանվում էր Ախալքալաքի կարտոֆիլը։
Անցած գյուղատնտեսական տարին ցնցեց Ախալքալաքի գյուղացիներին, նախ՝ առատ բերքով, երկրորդ՝ բերքի հաջող իրացմամբ։ Ախալքալաքի կարտոֆիլն իրացնելու համար շուկաներ բացվեցին մի քանի ուղղություններով։
«Սեզոնի սկզբում պատվերները շատ քիչ էին, քանի որ այն երկրները, որտեղից կարտոֆիլ էր արտահանվում, ունեին իրենց սեփական պաշարները։ Հետո նրանց պաշարները Նոր տարուց հետո, ըստ երևույթին, նվազեցին, և, հետևաբար, մեր պահանջարկը մեծացավ։ Ադրբեջան, Կենտրոնական Ասիա, Ռուսաստան։ Ինչքան ես գիտեմ, նրանք նաև արտահանել են Հայաստան, բայց համեմատաբար փոքր մասշտաբով», — ասում է գյուղատնտեսության փորձագետ, Ախալքալաքի բիզնես կենտրոնի տնօրեն Մախարե Մացուկատովը։
Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով՝ 2025 թվականի առաջին եռամսյակում կարտոֆիլի ամենամեծ քանակությունը գնել են՝ Ռուսաստանը՝ 25,705 տոննա (10.1 միլիոն դոլար), Ադրբեջանը՝ 14,528 տոննա (2.6 միլիոն դոլար), Հայաստանը՝ 2,447 տոննա (521,000 դոլար):
Թեև ուշացումով, գյուղացիները սկսեցին իրենց դաշտերում ցանքսը՝ հույս ունենալով, որ այս տարի իրենց բախտը կբերի, և որ բարենպաստ գործոնները կհամընկնեն՝ լավ եղանակային պայմաններ, առատ և առողջ բերք և լավ իրացում։
«Ինչ վերաբերում է հաջորդ տարվա կանխատեսումներին, ապա ամեն ինչ կախված է ոչ միայն այստեղի, այլև այն երկրների բերքատվությունից, որտեղ մենք կարտոֆիլ ենք արտահանում։ Հետևաբար, եթե մոտավորապես, ապա պահանջարկը կլինի համաշխարհային և տարածաշրջանային շուկաներում։ Քանի որ Ուկրաինան այլևս այդքան շատ կարտոֆիլ չի արտադրում, այլ, ընդհակառակը, ներմուծում է այն։ Ռուսաստանը նույնպես ունի սեփական կարտոֆիլի արտադրության պակաս, և նրանք, կարծում եմ, նույնպես կներմուծեն։ Որքան ես գիտեմ, Ադրբեջանը մեծացրել է կարտոֆիլի ցանքատարածքները, բայց նրանք պահանջարկ ունեն այն տեսակների նկատմամբ, որոնցից պատրաստվում են չիպսեր, կարտոֆիլի ֆրի և այլն։ Հետևաբար, նրանք դեռ կներմուծեն։ Ինչ վերաբերում է Կենտրոնական Ասիային, Ղազախստանին, նրանք մեզանից կարտոֆիլ ներմուծում են, եթե մեր գինը հարմար է, քանի որ կան մեծ տեխնիկական խնդիրներ՝ փաստաթղթային, տեղափոխման, ծագման վայրի, բուսասանիտարական և այլն։ Սրանք այն հարցերն են, որոնք պետք է լուծվեն», — ասում է Մախարե Մացուկատովը։
Ֆերմերի համար մեկ այլ դրական խթան է բարձրացած գինը։ Մասնագետի խոսքով՝ կարտոֆիլի գների բարձրացման պատճառը շուկայում կարտոֆիլի մեծ պահանջարկն ու դեֆիցիտն է։
«Կարող ենք ասել, որ այս տարի կարտոֆիլի գինը բարձրացել է 100-150%-ով։ Նրանք սկսել են 50 թեթրիից մինչև 1 լարի, 1 լարի 20 թեթրի։ Իհարկե, այս տարի կցանեն, բայց Ախալքալաքի մունիցիպալիտետում ցանում են 8-ից մինչև 10-11 հազար հեկտար։ Ինչ վերաբերում է բերքատվությանը, ապա ամեն ինչ, իհարկե, կախված է կլիմայից։ Անցյալ տարի կարտոֆիլ աճեցնելու համար շատ լավ կլիմայական պայմաններ էին։ Եվ այս տարի կտեսնենք, թե ինչպես կլինի։ Ապրիլն ավարտվում է, և շատերը չեն կարողացել ցանել։ Անցյալ տարի ապրիլին մեծ մասն արդեն ավարտել էր բերքի ցանքը», — ասում է նա։
Չնայած կարտոֆիլի հաջող տարվան, ֆերմերները դեռևս մտահոգություններ ունեն, որ սա կարող է լինել եզակի դեպք, քանի որ Վրաստանը չունի կարտոֆիլի և կարտոֆիլագործության մշակման վերաբերյալ որոշակի քաղաքականություն, ի տարբերություն խաղողի/գինեգործության և պնդուկի, որոնք նույնպես արտահանվում են այլ երկրներ։
«Սա 30 տարվա դիլեմա է։ Մենք տարիներ շարունակ ասում ենք, որ պետք է սառնարաններ, պահեստարաններ սարքավորել, նաև պիտակավորել դրանք։ Պիտակավորում չի արվել, սառնարանները չեն պատրաստել։ Պետք է ստեղծվեն միություններ, որոշ կորպորացիաներ, ասոցիացիաներ, որոնք պետք է գործեն գյուղացիների անունից և խաղան շուկայում։ Բայց այս մշակույթը դեռևս չի աշխատում։ Ոչ միայն կարտոֆիլի մշակության մեջ, այլև՝ այլ ոլորտներում։ Բացի նրանցից, որոնք շահութաբեր են՝ խաղող, պնդուկ, այս ամենն այնտեղ արվում է», — ասում է Մախարե Մացուկատովը։
Ազգային վիճակագրական ծառայության պաշտոնական տվյալների համաձայն՝ 2025 թվականի առաջին եռամսյակում 43,465 տոննա արտադրանքի վաճառքից երկիրը ստացել է 13 միլիոն 461 հազար ԱՄՆ դոլարի եկամուտ։
