Վրաստանում կստեղծվի պետական գործակալություն, որը դրամաշնորհներ կբաշխի հասարակական կազմակերպություններին։ Նոր մարմինը, որը կոչվում է Պետական դրամաշնորհների կառավարման գործակալություն, արդեն ներառվել է 2025 թվականի բյուջեում, որին հատկացվել է 20 մլն լարի։
Թեև իշխանությունները ի սկզբանե ծրագրել էին շատ ավելի առատաձեռն ֆինանսավորում` 200 միլիոն լարի, գումարը, ի վերջո, տասնապատիկ կրճատվել է:
Կառավարության վարչակազմն արդեն պատրաստել է համապատասխան օրինագիծ, որը ներկայացվել է խորհրդարանի քննարկմանը։ Փաստաթղթի համաձայն՝ գործակալությունում կաշխատի մոտ 10 մարդ, իսկ դրամաշնորհների բաշխումը կկատարվի կառավարության կանոնակարգերի հիման վրա։
Նախաձեռնության հեղինակները վկայակոչում են Խորվաթիայի, Լեհաստանի, Բուլղարիայի, Էստոնիայի, Լատվիայի, Շվեդիայի, Չեխիայի և Հունգարիայի փորձը, որտեղ, ըստ նրանց, գոյություն ունեն ոչ կառավարական հատվածին աջակցելու պետական մեխանիզմներ։
Գործակալության ստեղծման նպատակները
Օրինագծի բացատրական գրության մեջ նշվում է, որ «հասարակական կազմակերպությունները ժողովրդավարական հասարակության անբաժան մասն են» և իրականացնում են վերահսկողական, վերլուծական և սպասարկման գործառույթներ՝ աջակցելով պետությանը տարբեր ոլորտներում։
Փաստաթղթի հեղինակները, սակայն, նշում են, որ Վրաստանում հասարակական կազմակերպություններին հիմնական դոնորները օտարերկրյա կազմակերպություններն են, որոնք, ըստ իշխանությունների, որոշում են դրանց օրակարգը։
«Դրա հիման վրա Վրաստանի կառավարությունը նախաձեռնում է իրեն հաշվետու հանրային իրավունքի իրավաբանական անձի՝ Պետական դրամաշնորհների կառավարման գործակալության ստեղծումը։ Դրա նպատակն է լինելու աջակցել Վրաստանում գործող հասարակական կազմակերպություններին, որոնց գործունեությունը համապատասխանում է երկրի զարգացման առաջնահերթություններին»,- ասված է բացատրական գրության մեջ։
Բացի այդ, օրինագիծը կապված է 2025-2028 թվականներին քաղաքացիական նախաձեռնություններին աջակցելու պետական ծրագրի հետ, ինչպես նաև նախատեսում է արագացված քննարկում խորհրդարանի կողմից:
«Օրինագծի արագացված քննարկումն անհրաժեշտ է օրենսդրությունը հնարավորինս արագ փոփոխելու և ընտրված հասարակական կազմակերպությունների միջև բյուջետային միջոցները բաշխող գործակալություն ստեղծելու համար»,- ասվում է փաստաթղթում։
Գործակալության աշխատանքի առաջին տարվա համար Վրաստանի պետբյուջեում արդեն հատկացվել է 20 մլն լարի, որը կօգտագործվի ինչպես դրա ստեղծման, այնպես էլ դրամաշնորհների ֆինանսավորման համար։
Նախաձեռնության քննադատություն
Իշխանությունները շեշտում են, որ գործակալության ստեղծումը պետք է նպաստի քաղաքացիական հասարակության զարգացմանը, սակայն երրորդ հատվածի ներկայացուցիչներն այս քայլը համարում են հասարակական կազմակերպություններին պետական վերահսկողությանը ենթարկելու փորձ։
Քննադատները նշում են, որ նոր պետական մեխանիզմները կարող են հանգեցնել նրան, որ անկախ ՀԿ-ները վերածվեն կառավարության կողմից վերահսկվող կառույցների, ինչպես նաև ֆինանսավորման խեղաթյուրման՝ առաջնահերթ դրամաշնորհները տրամադրելով միայն կառավարությանը հավատարիմ կազմակերպություններին:
Կառավարությունը նախկինում նախաձեռնել է ՀԿ-ներին դուրս մղել նոր օրինագծերի քննարկման գործընթացից։ Հասարակությունը սա ընկալեց որպես քաղաքացիական հասարակության ազդեցությունը նվազեցնելու փորձ։
«Իշխանությունների վերջին նախաձեռնությունները վկայում են ՀԿ-ների նկատմամբ նրանց անվստահության և երրորդ հատվածի հետ համագործակցելու ցանկության մասին»,- նշում են օրինագծի ընդդիմախոսները։
Արդյունավետության և ռիսկերի հարցը
Անհասկանալի է մնում, թե նոր մեխանիզմն իրականում որքանով կապահովի քաղաքացիական հասարակության զարգացումը և չի դառնա բյուջետային միջոցների վերաբաշխման միջոց՝ հօգուտ հարակից կառույցների։
Որոշ փորձագետներ մտավախություն ունեն, որ գործակալությունը կաշխատի ոչ թե պետության շահերից ելնելով, այլ նեղ կուսակցական առաջնահերթությունների շրջանակում և կդառնա միայն «ճիշտ» ՀԿ-ների ֆինանսավորման գործիք։
Միևնույն ժամանակ, խելամիտ է թվում նաև ազգային խնդիրների լուծմանը ոչ կառավարական հատվածին ներգրավելու գաղափարը։ Այնուամենայնիվ, շատ բան կախված կլինի նոր գործակալության թափանցիկությունից և քաղաքական շահերից նրա իրական անկախությունից:
