Դպրոցականների համար անգլերեն լեզվի դադարեցված դասընթացները, Ախալքալաքի և Նինոծմինդայի երեխաների համար մուլտիմեդիա հմտությունների դասընթացների դադարեցումը, փակման վտանգի առաջ կանգնած երիտասարդական և այլ կրթական կենտրոնները. սրանք ԱՄՆ-ում օտարերկրյա ֆինանսավորման ժամանակավոր կասեցման հետևանքներից միայն մի քանիսն են, որոնք այսօր զգացվում են Ջավախքում:
Այս տարվա հունվարի վերջին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը ստորագրել է գործադիր հրամանը՝ 90 օրով դադարեցնելու օտարերկրյա օգնության բոլոր ծրագրերը՝ մինչև վերանայման ավարտը։ Ժամանակավոր կասեցման պաշտոնական նպատակն է որոշել դրանց համապատասխանությունը քաղաքականության նպատակներին: Ֆինանսավորման դադարեցումը նշանակում էր, որ շատ ծրագրեր, որոնք գոյություն ունեին ԱՄՆ աջակցության շնորհիվ, պարզապես դադարել են, այդ թվում՝ Ջավախքում։
Ջավախքի բնակիչներն ավանդաբար անտարբեր են մնում Վրաստանում և նույնիսկ բուն տարածաշրջանում տեղի ունեցող քաղաքական և քաղաքացիական գործընթացների նկատմամբ։ Շատերը կարծում են, որ քանի որ այս իրադարձություններն այժմ ուղղակիորեն չեն ազդում իրենց վրա, անհանգստանալու ոչինչ չկա: Կան նաև այնպիսիք, ովքեր աջակցում են ֆինանսավորման կասեցման պատճառով ստեղծված իրավիճակին։ Սակայն Վրաստանում վերջին 2-3 տասնամյակների ընթացքում տարբեր ոլորտների արտաքին ֆինանսավորումն այնքան զգալի է եղել, որ որքան էլ Ջավախքի բնակիչներն իրենց զգան քաղաքական ողջ գործընթացից դուրս, այդ գործընթացները, այնուամենայնիվ, ուղղակիորեն ազդում են բազմաթիվ ընտանիքների վրա։ Առաջին հերթին օտարերկրյա ֆինանսավորումը զգացվել է երեխաների և մեծահասակների համար ոչ ֆորմալ, ինտեգրված կրթության ոլորտում։
ԱՄՆ կառավարության որոշումների հետևանքները հանգեցրել են Ջավախքի երեխաների, դեռահասների և երիտասարդների զարգացմանն ուղղված բազմաթիվ օգտակար, արդյունավետ և հետաքրքիր նախագծերի փակմանը` առայժմ ժամանակավորապես:
Մի քանի երիտասարդական կենտրոններն այն վայրերն էին հանդիսանում, որտեղ չինտեգրված Ջավախքի երեխաները կարող էին անվճար զարգանալ, լեզուներ սովորել, մասնագիտական հմտություններ ձեռք բերել, մասնակցել թեմատիկ ճամբարներին, ստանալ գործնական խորհուրդներ մասնագիտության ընտրության վերաբերյալ և լինել ակտիվ և բազմակողմանի զարգացած: Սակայն այսօր գրեթե մեծամասնությունը դադարեցրել է իր գործունեությունը, որի վերսկսումը հարցականի տակ է։ Նման ծրագրերը չեն կարող ինքնուրույն գոյություն ունենալ ոչ միայն տարածքների վարձակալության և կոմունալ ծախսերի ֆինանսավորման բացակայության, այլև մասնագետների և արտաքին աջակցության պակասի պատճառով, առանց որի դրանք չեն կարող իրագործվել։
Նինոծմինդայի երիտասարդական կենտրոնը Նինոծմինդայում ակտիվորեն գործում է 2004 թվականից։ Նրա ծրագրերն ու նախագծերն օգնում են տեղի երիտասարդներին ինտեգրվել հասարակությանը և զարգացնել հմտություններն ու կարողությունները: Այստեղ երիտասարդները հաճախում են տարբեր դասընթացների, սովորում են անգլերեն, տարբեր ծրագրերի շրջանակներում բիզնես դասընթացներ են անցնում, սովորում են նախագծեր գրել, մասնակցել դրամաշնորհային մրցույթների, հնարավորություն են ստանում բացել սեփական փոքր բիզնեսը, զարգացնել այն առանց հայրենի քաղաքը լքելու և օգուտ բերել տեղական համայնքին։
2022 թվականի հոկտեմբերին երիտասարդական կենտրոնում մեկնարկեց նոր հնգամյա՝ «Միասնությունը բազմազանության մեջ է» ծրագիրը, որը ֆինանսավորվում է USAID-ի կողմից, իսկ իրականացվում՝ UNAG-ի կողմից: Դրա հիմնական նպատակն է ցույց տալ, որ Ջավախքի բնակիչները երկրի հավասար և լիիրավ քաղաքացիներ են։ Այս կազմակերպության ծրագրերն անցել է ավելի քան 1500 մարդ, սակայն այսօրվանից Երիտասարդական կենտրոնը ժամանակավորապես փակ է։
«GIPA MEDIA LAB» – «Մուլտիմեդիա հմտություններ բազմամշակութային հասարակության համար»
GIPA MEDIA LAB-ի դասերը նախաձեռնել և անցկացրել է Վրաստանի հանրային կապերի ինստիտուտը (GIPA)՝ Վրաստանում ԱՄՆ դեսպանատան աջակցությամբ։ 2016 թվականից սկսած, յուրաքանչյուր շաբաթ և կիրակի Ախալքալաքում և Նինոծմինդայում անցկացվում են լրագրության, կինոարտադրության և սոցիալական ցանցերի դասեր, որոնց մասնակցում են ինչպես այս քաղաքների դպրոցականները, այնպես էլ հարևան գյուղերի շրջանավարտները:
Դասերն անվճար էին։ Ծրագրի շրջանակներում ամեն տարի մրցանակներ են խաղարկվել լավագույն աշակերտների շրջանում, և երկու շրջանավարտ հնարավորություն է ստացել չորս տարի անվճար սովորելու GIPA-ում:
«GIPA MEDIA LAB» նախագծի նպատակն է հաղորդակցության, կինոյի, սոցիալական մեդիայի և ձեռներեցության ոլորտում գիտելիքներ փոխանցել մարզերի երիտասարդներին, ինչպես նաև բարձրացնել մեդիա գրագիտության մակարդակը, որը ժամանակակից աշխարհում ցանկացած մասնագիտության կարևոր բաղադրիչ է: Դասընթացներ են անցկացվել նաև Քվեմո Քարթլիի շրջանում։ Դասընթացներն այս պահին դադարեցված են։ Ամեն տարի նրանց մոտ Ջավախքից 30 երեխա է ավարտում։ Ծրագրի գոյության ողջ ընթացքում մոտ 15 երիտասարդ հնարավորություն է ստացել ընդունվել Վրաստանի հեղինակավոր համալսարաններից մեկը՝ GIPA-ն։
Ախալքալաքի մեծահասակների կրթության կենտրոն
Կենտրոնը գործում է 2009 թվականից, որի գործունեության զգալի մասը ֆինանսավորվում է ԱՄՆ-ից։ Այս ընթացքում շատ բնակիչներ կարողացել են անգլերեն, ռուսերեն և վրացերեն լեզուների և տրամաբանության դասընթացներ անցնել։ Քննություններին պատրաստվելու համար այստեղ վերապատրաստվել են նաև ուսուցիչներ, պատրաստվել են հաշվապահներ։ Բնակիչները սկսել էին տիրապետել համակարգչային հմտություններին, խոհարարությանը, տոնական սեղանները զարդարելու արվեստին (շվեդական սեղան, փորագրություն) և շատ ավելին։
Կենտրոնը տրամադրել է անվճար իրավաբանական օգնություն և գյուղատնտեսական խորհրդատվություն։ Իրականացվել է «Սամցխե-Ջավախքի մշակութային ժառանգության պահպանում» ծրագիրը՝ ուղղված զբոսաշրջության զարգացմանը և տեղական արհեստագործության վերականգնմանը։ Սա Ախալքալաքում կենտրոնի գոյության տարիների ընթացքում իրականացված ծրագրերի միայն մի մասն է։ Այստեղ կրթություն են ստացել հազարավոր բնակիչներ։ Հանդիպումներ և դասընթացներ են անցկացվել տարբեր թեմաներով: Սակայն այսօր կենտրոնը գտնվում է ժամանակավոր փակման սպառնալիքի տակ, քանի որ այն չի կարող պարզապես իր գոյը պահպանել առանց ամերիկյան ծրագրերի ֆինանսավորման։
ACCESS (Accessibility of English Scholarship Program) ֆինանսավորվել է Վրաստանում ԱՄՆ դեսպանատան կողմից: Անցյալ տարի ծրագիրն ամբողջ աշխարհում նշեց իր 20-ամյակը։ Վրաստանում ACCESS-ը գործում է 2010 թվականից՝ ընդգրկելով 26 բնակավայր։ Ախալքալաքում այս ծրագրով 30 երեխա անվճար սովորել է անգլերեն։
Ախալքալաքում բիզնես անգլերենի ծրագրին մասնակցել է 60 մարդ։ Այս պահին երկու նախագծերն էլ դադարեցված են։
Թվարկված բոլոր ծրագրերն առկա են եղել օտարերկրյա ֆինանսավորման շնորհիվ, սակայն երկրի կոշտ ներքին քաղաքականությունն ու աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները սպառնում են միջազգային գործընկերների, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի աջակցությամբ տարիների ընթացքում ձեռք բերված արդյունքներին։ Այժմ դրանք բոլորը փակ են կամ փակման սպառնալիքի տակ են։
«Այս ընթացքում երեխաները կարողացան մասնակցել տարբեր դասընթացների, հաճախել փոխանակման ծրագրերի, մասնակցել ճամբարների և այլ միջոցառումների։ Լեզուներ էին սովորում… իսկ հիմա ամեն ինչ կանգ է առել, փակվել։ Ինչ կլինի հետո, ոչ ոք չգիտի։ Սրանք ԱՄՆ-ի կողմից ֆինանսավորվող ծրագրեր էին, որոնք օգուտ տվեցին ողջ հասարակությանը: Երեխաները, ովքեր ավարտել են վերապատրաստումը, ձմեռային և ամառային դպրոցները, հարմարվել են տարբեր սոցիալական միջավայրերին և ինտեգրվել հասարակությանը: Նրանք ընկերներ են գտել և ընդլայնել իրենց սոցիալական շրջանակը: Դպրոցական կրթությունը մի բան է, իսկ արտադպրոցական կրթությունը՝ բոլորովին այլ: Այստեղ նրանք զարգացրել են տրամաբանությունը, ձևավորել են նոր հմտություններ և ընդլայնել են իրենց հորիզոնները: Եթե ՀԿ-ները փակվեն, ո՞վ է դրանով զբաղվելու: Ո՞վ կզարգացնի երեխաներին առանց արտաքին ֆինանսավորման»,- ասում է Ախալքալաքի մեծահասակների կրթության կենտրոնի տնօրեն Շորենա Թեթվաձեն։
