Հոկտեմբերի 26-ին Ախալքալաքում, ինչպես ամբողջ Վրաստանում, կընտրվեն այն կուսակցությունները, որոնք կմտնեն երկրի օրենսդիր մարմին։ Ընտրություններից առաջ անհրաժեշտություն կա ևս մեկ անգամ վերհիշելու այն խնդիրները, որոնք դեռևս արդիական են և լուծում չեն ստացել։ Այդ խնդիրներից մեկը Վրաստանի քաղաքացիությունը կորցնելու խնդիրն է։
Վրաստանի խորհրդարանի ընտրությունների կապակցությամբ Jnews-ը հարցումներ է անցկացնում բնակչության շրջանում՝ բացահայտելու այն խնդիրները, որոնք այսօր անհանգստացնում են Ջավախքի ընտրողներին։ Այլ խնդիրների հետ մեկտեղ շատերն են նշում քաղաքացիության խնդիրը։ Ոմանք կորցրել են Վրաստանի քաղաքացիությունը, քանի որ ստացել են այլ երկրի քաղաքացիություն, իսկ ոմանք թաքցնում են այլ երկրի քաղաքացիությունը՝ Վրաստանի քաղաքացիությունը կորցնելու մշտական վախով։ Երկքաղաքացիության օրինականացումը, որը հնարավոր է օրենքով արդեն մի քանի տարի, գործնականում միանշանակ չէ, և մարդիկ վախենում են օրինականացման գործընթաց սկսել, քանի որ քաղաքացիությունը կորցնելու վտանգը մեծ է։
2015 թվականին Ախալքալաք կատարած այցի ժամանակ Թեա Ծուլուկիանին, ով այն ժամանակ ղեկավարում էր Վրաստանի արդարադատության նախարարությունը, հայտարարել էր, որ Սամցխե-Ջավախքի հայերը հեշտությամբ կկարողանան բնակության թույլտվություն և երկքաղաքացիություն ստանալ:
– «Արդեն լուծումը կա: Այս տարվա հունվարից կացության թույլտվություն և վրացական անձնագրեր ստանալն այլևս դժվար չէ։ Մենք արդեն ասել ենք, որ այն մարդիկ, այն հայերը, ովքեր ապրում են Սամցխե-Ջավախքում, բնականաբար այս շրջանը նրանց տունն է, և նրանք բնակության թույլտվություն ունեն, նրանք ավտոմատ կերպով ստանում են անձնագրեր։ Բայց նրանք, ովքեր չունեն, հունվարից մենք աշխատում ենք խորհրդարանի հետ, պատգամավորների հետ, և խնդիրներն ավելի են նվազել, և ես անձամբ աշխատում եմ, որ այդ աշխատանքը և համագործակցությունը խորհրդարանի և մեր պատգամավորների հետ շարունակվի այնքան ժամանակ, մինչև բոլոր անհատական խնդիրները չլուծվեն: Ես այսօր շատ ուրախ եմ, որ հնարավորություն ունեցա անձամբ վրացական անձնագրեր տրամադրել Սամցխե-Ջավախքի բնակիչներին՝ հայերին»,- ասել էր նա այն ժամանակ:
Հարցին, թե ի՞նչ կլինի այն բնակիչների հետ, ովքեր բազմիցս մերժում են ստացել կացության թույլտվություն ստանալու առթիվ, Թեա Ծուլուկիանին ասել էր, որ այս հարցը նույնպես կլուծվի։
Թեև անցել է 9 տարի, սակայն քաղաքացիությունը կորցնելու հարցը դեռևս մնում է հրատապ խնդիրներից մեկը, և ոչ միայն Ջավախքի բնակիչների համար։
«Ես 2018 թվականին զրկվել եմ քաղաքացիությունից, ուստի չեմ կարող գնալ ընտրությունների: Ասում են՝ հազարավոր ախալքալաքցիներ զրկվել են քաղաքացիությունից: Ինձ ասել են՝ դու երկու անձնագիր ունես և զրկել են Վրաստանի անձնագրից, մնացել է միայն հայկականը: Վատ է, որ չես կարող վերադարձնել կորցված քաղաքացիությունը: Այո, ես պատրաստ եմ հրաժարվել Հայաստանի քաղաքացիությունից։ Ես այստեղ եմ ապրում և ուզում եմ լինել այս երկրի քաղաքացի: Սա մեծ խնդիր է ողջ տարածաշրջանի համար։ Բոլորը բողոքում են դրանից։ Եթե ես քաղաքացի լինեի, կիմանայի, թե ինչ կուսակցություններ կան: Իսկ հիմա դա ինձ պետք չէ։ Ոչինչ ինձ պետք չէ։ Ամբողջ ունեցվածքս այստեղ է, իսկ ես ոչ մի տեղ եմ՝ Հայաստանում եմ։ Հայաստանն ինձ ի՞նչ:
— Ես մի քանի անգամ դիմել եմ շրջկոմ (խմբ. քաղաքապետարան), կապվել եմ պատգամավորի հետ, իսկ մինչ այդ՝ մեկ այլ պատգամավորի։ Ասում են՝ քննություններ հանձնիր։ Դե իսկ առանց անձնագրի Վրաստանում խնդիրներ կան: Աստված չանի, որ հիվանդանաս ու հայտնվես հիվանդանոցում՝ դու քաղաքացի չես, կրկնակի պետք է վճարես։ Ի՞նչպես թե, եթե ես այստեղ եմ ապրում, իմ տունն, իմ ընտանիքն այստեղ է»,- ասում է Չամդուրա գյուղից Կառլեն Աբելյանը։
Չնայած այսօր նա ընտրող չէ, բայց կարծում է, որ պետք է լիներ ընտրող, քանի որ այստեղ է ապրում։ Նա ապագա օրենսդիրներին խնդրում է ուշադրություն դարձնել այս խնդրին և հնարավորություն տալ Վրաստանում ապրող տարեցներին քաղաքացիություն ստանալ առանց քննություն հանձնելու, քանի որ, ըստ նրա, մեծահասակներն այլևս չեն կարող սովորել, պատրաստվել թեստերին և հանձնել քննություն։ Նա մեզ պատմեց նաև Վրաստանի քաղաքացիությունը կորցնելու իր պատճառների մասին։
«Այստեղ հնարավորություն չունեի ապրուստի համար գումար վաստակելու, ուստի ես գնացի աշխատելու եղբայրներիս մոտ, այնտեղ աշխատանք կար: Գնում էի այստեղ-այնտեղ։ Ի՞նչ կարող էի անել: Ես չէի կարող ճամփորդել, հայկական անձնագիր վերցրեցի, հետո միայն վրացական անձնագրերով ճանապարհը բացեցին, իսկ ես արդեն Վրաստանի քաղաքացիություն չունեմ»,- ասում է Կառլեն Աբելյանը։
Վերջին 10 տարում 43 488 մարդ զրկվել է Վրաստանի քաղաքացիությունից։ Ավելի քան կեսը՝ 25 հազար մարդ, կորցրել է Վրաստանի քաղաքացիությունը՝ ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու պատճառով։ Ամենաշատը՝ 19 հազարը, զրկվել է Վրաստանի քաղաքացիությունից՝ 2013 թվականին, որից 11758-ը ստացել է Ռուսաստանի քաղաքացիություն։ Անցյալ տարի Վրաստանի քաղաքացիությունը կորցրել է 2 077 մարդ, որից 1358-ը՝ ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու պատճառով։ Այս տարի հունվարի 1-ից օգոստոսի 14-ն ընկած ժամանակահատվածում քաղաքացիությունը կորցրել է 556 մարդ, որոնց թվում է Jnews.ge-ի հարցվողը, ով իր անունը չցանկացավ ասել։
«Ես 3 երեխաների հայր եմ, 2011 թվականին ստացել եմ Ռուսաստանի քաղաքացիություն՝ արտագնա աշխատանքնի գնալու նպատակով, մինչ այդ երկար տարիներ փորձել եմ սեփական բիզնես ստեղծել Վրաստանում՝ Ախալքալաքում, բայց ինձ մոտ ոչինչ չստացվեց: Այլ ելք չունեի, քան մեկնել աշխատելու Ռուսաստանի Դաշնությունում: Ես այնտեղ շինարարությամբ եմ զբաղվում: Այս տարի իմ վրացական անձնագրի ժամկետը լրացել է, և ես մեխանիկորեն զրկվել եմ վրացական քաղաքացիությունից, քանի որ ժամանակին ես ստիպված էի հրաժարվել դրանից՝ ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու համար անհրաժեշտ էր հրաժարվել իմ գործող քաղաքացիությունից: Ինձ համար շատ դժվար է կրկին դիմել քաղաքացիության համար, նախ՝ ես լեզուն չգիտեմ, ես ժամանակ չունեմ լեզուն սովորելու, ես Ռուսաստանում եմ գտնվում և այնտեղ աշխատում եմ 8-9 ամիս, երբեմն ավելի շատ: Ես պետք է հոգ տանեմ իմ ընտանիքի մասին: Քաղաքացիությունը վերադարձնելու այլ ճանապարհ չկա: Ցավոք սրտի, այն երկիրը, որտեղ մենք ծնվել և մեծացել ենք, մեզ հնարավորություն չի տալիս տեղում աշխատել, դա քիչ է, վերադիր նաև գոյատևելու ցանկության համար մեզ զրկում են քաղաքացիությունից»,- ասում է հարցվողը։
Այս խնդիրը սկսվել է 2008 թվականին՝ կարճատև պատերազմից և դրան հաջորդած Վրաստանի և ՌԴ միջև դիվանագիտական հարաբերությունների խզումից հետո։ Այն շրջանների բնակիչները, ովքեր ԽՍՀՄ փլուզումից ի վեր արտագնա աշխատանքի էին մեկնում Ռուսաստանի Դաշնություն, մասնավորապես Ջավախքից, ստիպված էին դիմել այլ երկրների՝ Ռուսաստանի Դաշնության կամ Հայաստանի քաղաքացիություն ստանալու համար, որպեսզի կարողանային գնալ աշխատանքի և այդպիսով պահել իրենց ընտանիքները: Սակայն շուտով Վրաստանը սկսեց զանգվածաբար զրկել Վրաստանի քաղաքացիությունից երկու անձնագիր ունեցող իր քաղաքացիներին, քանի որ օրենսդրության համաձայն այն ժամանակ Վրաստանի քաղաքացին իրավունք չուներ լինել նաև այլ երկրի քաղաքացի։ Այս խնդիրը Ջավախքում և դրանից դուրս հակազդեցություն առաջացրեց, որից հետո 2018 թվականին Վրաստանը մտցրեց երկքաղաքացիության հնարավորությունը, սակայն մինչ 2018 թվականը այլ երկրների քաղաքացիություն ստացած անձանց զրկում է քաղաքացիությունից։ Բնակիչներից շատերը դեռ թաքցնում են այլ պետության քաղաքացի լինելու փաստը։ Հաճախ խուսափելով թղթաբանությունից կամ վախենում են, որ կբացահայտվի երկրորդ քաղաքացիությունը, իսկ նրանք այդպես էլ չեն ստանա կացության թույլտվություն կամ երկրորդ քաղաքացիություն։
